Συνέντευξή του- ωκεανός σοφίας στην Ζαχαρούλα Γαϊτανάκη*
Καπετάν Νικόλα, μετά την μεγάλη επιτυχία που σημείωσε η πρώτη συνέντευξή σας, θελήσαμε να μιλήσουμε ξανά μαζί σας, για να συζητήσουμε για θέματα της καθημερινότητάς μας κι άλλα πολλά ακόμη. Πείτε μας λίγα λόγια για την απήχηση της πρώτης συνέντευξής μας.
Αγαπητή μου Ζαχαρούλα, πραγματικά κι εγώ συγκινήθηκα για την απήχηση της πρώτης συνέντευξης, που ήταν αυθόρμητη και εξέφραζε προσωπικά μου βιώματα, εμπειρίες ζωής από τα καράβια, τους ωκεανούς, τα λιμάνια, τους ανθρώπους και τις συνομιλίες με τα κύματα.
Έλαβα συγκινητικά γράμματα, από ναυτικούς συναδέλφους, συμπατριώτες και πνευματικούς ανθρώπους.
Μάλιστα η συνέντευξη δημοσιεύτηκε όχι μόνο στη «Γορτυνία» αλλά και στη «Ναυτική Ελλάδα» την «Έκφραση» της Καλαμάτας, την «Έρευνα» της Καλλιθέας και το «Αθμόνιον Βήμα» Αμαρουσίου.
Με συγκίνησε η επιστολή του Τριπολιτσιώτη εκπαιδευτικού Λεωνίδα Ζαφειρόπουλου, που τονίζει: «Δεν σας κρύβω, τη διάβασα πολλές φορές και θα την κρατήσω για να την έχω για πάντα!!! Όλα τα λόγια σας είναι μια απέραντη σοφία!!!... Με κερδίσατε με κάνατε φίλο και ας μην σας γνωρίζω…».
Το ίδιο και ο φλογερός Ελληνολάτρης συμπατριώτης μας Θάνος Στρίκος: «Διάβασα τη συνέντευξη στη «Γορτυνία» αρκετές φορές. Πραγματικά «ωκεανός σοφίας» που λέει η Ζαχαρούλα. Κι εγώ ένιωσα ωκεανόν σεβασμού και δέους». Και ο συνάδελφός μου Καπετάν Γιώργης Μούρτζης κατασυγκινήθηκε: «Με μεγάλη μου χαρά έλαβα τη συνέντευξη που μου έστειλες, δεν χόρταινα να τη διαβάζω ξανά και ξανά, μου θύμισες παλιές εποχές πριν 45 χρόνια. Ήταν τότε που με μύησες στο διάβασμα, το καλό βιβλίο μέσα από την πνευματική σου εστία, την δανειστική βιβλίου του πλοίου «Μπάρμπα Χρήστος» όπου εσύ δάσκαλε δημιούργησες και εμπλούτισες με αξιόλογα βιβλία καταξιωμένων συγγραφέων. Σήμερα μου έδωσες εκ νέου την ευκαιρία να αισθανθώ κατά 45 χρόνια νεώτερος και να αντλήσω δυνάμεις για συνέχιση του αγώνα επιβίωσης επ’ αγαθώ της οικογενείας».
Ένας εφημέριος στη Σπάρτη μετά το χορό του Ησαΐα αντί για ευχές διάβασε στους νεονύμφους τις συμβουλές που απευθύνω στα νέα ζευγάρια.
Ο διευθυντής της «Έκφρασης» Σταύρος Καλυβιώτης: «Ο καπετάν Νικόλας Κωστάρας, φίλος και συνεργάτης της «ΕΚΦΡΑΣΗΣ» είναι ένας σημαντικός άνθρωπος που κουβαλάει μέσα του τη σοφία και τη γνώση. Σοφία που απεκόμισε ταξιδεύοντας 35 χρόνια με ποντοπόρα πλοία σε όλες τις θάλασσες του πλανήτη, γνωρίζοντας λιμάνια και ανθρώπους με άλλους πολιτισμούς και έθιμα, αλλά και από τα πνευματικά του ταξίδια, ταξιδεύοντας παράλληλα όλ’ αυτά τα χρόνια στους ανοιχτούς ορίζοντες της μάθησης, μέσα στις σελίδες αναρίθμητων βιβλίων της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Για την προσφορά του στη λογοτεχνία μας καταχωρίζουμε μια δική του συνέντευξη…»
Καπετάν Νικόλα, μετά την μεγάλη επιτυχία που σημείωσε η πρώτη συνέντευξή σας, θελήσαμε να μιλήσουμε ξανά μαζί σας, για να συζητήσουμε για θέματα της καθημερινότητάς μας κι άλλα πολλά ακόμη. Πείτε μας λίγα λόγια για την απήχηση της πρώτης συνέντευξής μας.
Αγαπητή μου Ζαχαρούλα, πραγματικά κι εγώ συγκινήθηκα για την απήχηση της πρώτης συνέντευξης, που ήταν αυθόρμητη και εξέφραζε προσωπικά μου βιώματα, εμπειρίες ζωής από τα καράβια, τους ωκεανούς, τα λιμάνια, τους ανθρώπους και τις συνομιλίες με τα κύματα.
Έλαβα συγκινητικά γράμματα, από ναυτικούς συναδέλφους, συμπατριώτες και πνευματικούς ανθρώπους.
Μάλιστα η συνέντευξη δημοσιεύτηκε όχι μόνο στη «Γορτυνία» αλλά και στη «Ναυτική Ελλάδα» την «Έκφραση» της Καλαμάτας, την «Έρευνα» της Καλλιθέας και το «Αθμόνιον Βήμα» Αμαρουσίου.
Με συγκίνησε η επιστολή του Τριπολιτσιώτη εκπαιδευτικού Λεωνίδα Ζαφειρόπουλου, που τονίζει: «Δεν σας κρύβω, τη διάβασα πολλές φορές και θα την κρατήσω για να την έχω για πάντα!!! Όλα τα λόγια σας είναι μια απέραντη σοφία!!!... Με κερδίσατε με κάνατε φίλο και ας μην σας γνωρίζω…».
Το ίδιο και ο φλογερός Ελληνολάτρης συμπατριώτης μας Θάνος Στρίκος: «Διάβασα τη συνέντευξη στη «Γορτυνία» αρκετές φορές. Πραγματικά «ωκεανός σοφίας» που λέει η Ζαχαρούλα. Κι εγώ ένιωσα ωκεανόν σεβασμού και δέους». Και ο συνάδελφός μου Καπετάν Γιώργης Μούρτζης κατασυγκινήθηκε: «Με μεγάλη μου χαρά έλαβα τη συνέντευξη που μου έστειλες, δεν χόρταινα να τη διαβάζω ξανά και ξανά, μου θύμισες παλιές εποχές πριν 45 χρόνια. Ήταν τότε που με μύησες στο διάβασμα, το καλό βιβλίο μέσα από την πνευματική σου εστία, την δανειστική βιβλίου του πλοίου «Μπάρμπα Χρήστος» όπου εσύ δάσκαλε δημιούργησες και εμπλούτισες με αξιόλογα βιβλία καταξιωμένων συγγραφέων. Σήμερα μου έδωσες εκ νέου την ευκαιρία να αισθανθώ κατά 45 χρόνια νεώτερος και να αντλήσω δυνάμεις για συνέχιση του αγώνα επιβίωσης επ’ αγαθώ της οικογενείας».
Ένας εφημέριος στη Σπάρτη μετά το χορό του Ησαΐα αντί για ευχές διάβασε στους νεονύμφους τις συμβουλές που απευθύνω στα νέα ζευγάρια.
Ο διευθυντής της «Έκφρασης» Σταύρος Καλυβιώτης: «Ο καπετάν Νικόλας Κωστάρας, φίλος και συνεργάτης της «ΕΚΦΡΑΣΗΣ» είναι ένας σημαντικός άνθρωπος που κουβαλάει μέσα του τη σοφία και τη γνώση. Σοφία που απεκόμισε ταξιδεύοντας 35 χρόνια με ποντοπόρα πλοία σε όλες τις θάλασσες του πλανήτη, γνωρίζοντας λιμάνια και ανθρώπους με άλλους πολιτισμούς και έθιμα, αλλά και από τα πνευματικά του ταξίδια, ταξιδεύοντας παράλληλα όλ’ αυτά τα χρόνια στους ανοιχτούς ορίζοντες της μάθησης, μέσα στις σελίδες αναρίθμητων βιβλίων της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Για την προσφορά του στη λογοτεχνία μας καταχωρίζουμε μια δική του συνέντευξη…»
Και ο Ναύαρχος Κώστας Σταμάτης τονίζει: Ο καπετάν Νίκος Κωστάρας δεν είναι μόνο ένας ευχάριστος αφηγητής, με κάλαμο ρωμαλέο και καθάριο, αλλά και ένας οξυδερκής ερευνητής, που φέρνει σε φως γεγονότα και πρόσωπα λίγο ή καθόλου γνωστά και τα περιβάλλει με ενέργεια και ύφος λογοτεχνικό. Η δουλειά του είναι απλή και πρωτότυπη.
Δεν αναφέρομαι σε άλλες επιστολές όπως του καπετάν Τάκη Μπουρτζάλα, του Χρίστου Κίκιρη, του συμμαθητή μου Αντώνη Πολύδωρα, Αντιδημάρχου Χολαργού και άλλων ναυτικών και πνευματικών ανθρώπων γιατί εκτός από σεβασμό στο χώρο ξεφεύγει και από την μετριοφροσύνη μου. Και όπως λέγει ο Μπέρναρ Σω «Η ζωή είναι ένας καθρέπτης με δύο όψεις. Ο καθένας από εμάς βλέπει το είδωλό του από την όψη που τον συγκινεί» και συμπληρώνει: «ζούμε τη ζωή, που ο καθένας μας οικοδομεί, τις περισσότερες φορές στην ψευδαίσθηση και τη χίμαιρα».
Στις 31/1/2009 βραβευθήκατε από το Γεωργακοπούλειο Πνευματικό Ίδρυμα για το έργο σας. Τι αξία έχουν τα βραβεία για σας, πόση σημασία πρέπει να τους δίνουμε; Κάποιοι λογοτέχνες παίρνοντας μια διάκριση «καβαλάνε καλάμι». Πόσο κακό κάνει η αναξιοκρατική απονομή διπλωμάτων;
Όταν μου έγινε η πρόταση τιμής δίστασα γιατί κανένας δεν αγιάζει στον τόπο του. Ένιωσα όμως μια ηθική ικανοποίηση και τόνισα «ότι δεν τιμάτε τον καπετάνιο αλλά με το πνευματικό του έργο τιμάται η Ηραία και γενικότερα η Αρκαδία, που νοσταλγούσα από τους μακρινούς ωκεανούς». Όπως τονίζει ο Περικλής: «όπου προβάλλονται βραβεία αρετής εκεί αναδείχνονται και άριστοι πολίτες». Ως λαός φαίνεται ότι είμαστε πολύ φειδωλοί στην αναγνώριση και καταξίωση των συνανθρώπων μας που ξεχωρίζουν στην επιστήμη, στα γράμματα, στην τέχνη και σ’ άλλες δραστηριότητες. Αλλά τους τιμούμε αφειδώλευτα κατά τον θάνατον. Έτσι δύσκολα αναγνωρίζουμε την ανωτερότητα του άλλου, την προσφορά του στα κοινά καθότι για την αναγνώριση της υπεροχής του άλλου χρειάζεται ήθος, θυσία του εγωισμού μας. «Μη φθονείτε τους πρωτεύοντες, αλλ’ αμιλλάσθε να εξισωθείτε μαζί τους, αφού γίνετε χρηστοί» υπενθυμίζει ο Ισοκράτης (436-338 π.Χ.). Γι’ αυτό πρέπει να τιμούμε προσωπικότητες του ήθους και του πνεύματος εν ζωή και όχι να μεγεθύνουμε ασημαντότητες περιθωριοποιώντας την ανθρώπινη ποιότητα. Μια ηθική επιβράβευση της κοινωνίας μας στις άξιες πουρναρόρριζες ως ελάχιστος φόρος τιμής. Καθότι «παν γαρ τιμώμενον αύξεται» κατά τον οξυδερκή λόγο του Ιαμβλίχου, που σημαίνει ότι «εκείνος που τιμάται από τους άλλους γίνεται δημιουργικότερος». Αν αξίζεις δεν χρειάζεται να το διαλαλείς. Το μαργαριτάρι όπου και να το βάλεις λάμπει.
Με αφορμή αυτή τη βράβευση επισκεφθήκατε τα Κακουραίικα, το χωριό σας. Πιστεύετε κι εσείς ότι η Ελληνική ύπαιθρος ερημώνει ή βλέπετε σημάδια ανάκαμψης και επιστροφής σ’ αυτήν;
Θυμήθηκα τα παιδικά μου χρόνια τότε που τα Κακουραίικα θέριευαν από την αγροτική και ποιμενική ζωή. Μια ανοιχτοσύνη της φύσης που αγκαλιάζει τους απλοϊκούς Κακουραίους, τους βιοπαλαιστάς με την πλούσια καρδιά, που ριζοκρατούσαν σ’ αυτά τα άγια χώματα. Η γοητεία που απλώνεται από το περιβάλλον του πατρικού μου σπιτιού «την καμάρα του Βαρυγιάννη» με την κληματαριά, η μαγεία της γειτονιάς, οι αναμνήσεις, τα βιώματα φτιάχνουν ένα στοιχείο βαθιά ανθρώπινο, συναισθηματικό, που νιώθεται, βιώνεται αλλά πολύ δύσκολα εκφράζεται με λόγια, ζώντας σαν όνειρο το παρελθόν μου. Παιδικές θύμισες, κρυφή μαγεία, θησαύρισμα της μνήμης. «Το κάθε ελληνικό τοπίο γίνεται κραυγή και χρέος έχεις να την ακούσεις» τονίζει ο Ν. Καζαντζάκης.
Ξημερώματα όλοι στο πόδι για τα χωράφια. Μαζί με τα κοκόρια ξυπνούσαν και οι χωριανοί και τα ζωντανά τους. Άκουγες τα γαυγίσματα των σκύλων, τα μουγκρίσματα των βοδιών, τα βελάσματα των προβάτων, το ποδοβολητό των αλόγων, τις «καλλιφωνίες» των γαϊδάρων ενώ στις αυλές τρεμόσβαιναν τα λυχνάρια και ακούγονταν οι ορμήνιες για το ξεκίνημα, για τις δουλειές της ημέρας. Μόνο οι κότες στο κοτέτσι και το θρεφτάρι (το χοιρινό) μείνανε στις αυλές. Ακούγονταν οι φωνές των ανθρώπων της γης, εκείνων που είχαν μια ψυχή και μια καρδιά, που χτύπαγε κοντά στα ζωντανά και ανάσαινε στα φρέσκα χώματά της, όπου τα ζώα είχαν ψυχή και η φύση μιλούσε με τα σημάδια τους στην ευφορία των καρπών της γης. Ήσαν δεμένοι με τη γη. Η γη δεν ανήκει στον ανθρωπο, ο άνθρωπος ανήκει στη γη. Όλα τα πράγματα είναι αλληλένδετα. Οι άνθρωποι, τα ζωντανά, τα χώματα ποτισμένα με τον ιδρώτα τους. Θυμάμαι τα’ αμπέλια, τον τρύγο, το θέρισμα, τα’ αλώνια, τους νερόμυλους, το Κεφαλόβρυσο, τον Γκολέμη, τον Αλφειό. Ένιωσα να είμαι ένα με τη γη, με τον τόπο μου. Δε ζηλεύει κανείς τις στερήσεις εκείνης της εποχής, δεν βρίσκει όμως την καρδιά των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Αυτή την καρδιά δεν πρόσεξαν οι αρμόδιοι και μαράθηκε, αφήνοντας τα ίχνη του πόνου, του παραπόνου, του αναστεναγμού, τα δάκρυα των απλών ανθρώπων. Η εξοχή έγινε ανάμνηση. Οι πιο παλιές μου αναμνήσεις έχουν τη γεύση της γης, την πάλη των ανθρώπων με την ελληνική ύπαιθρο.
Σήμερα τα χωριά είναι γηροκομεία. Γέροντες χωρικοί χωρίς τα νιάτα. Τρίζουν οι ρίζες του χωριού και δεν βρίσκουν ανταπόκριση! Στους μπαξέδες ζητούνται κηπουροί, σε μία εποχή όπου τα σπίτια έχουν «βουή και ίσκιους». Έχουν τη δική τους ιστορία και οι Αρχαίες Μελαινές περιμένουν τους αρχαιολόγους στα χαλάσματά τους. Και έρχονται κάτι μετανάστριες αλλοδαπές για να εξυπηρετήσουν τα γηρατειά. Έρχονται και οι Αθηναίοι το καλοκαίρι στα καλοχτισμένα σπιτικά τους για να γευτούν τη ζηλευτή ομορφιά αυτού του αξέχαστου τόπου. Ο Σωκράτης έλεγε ότι μόνο έξω στη φύση μπορείς να στοχαστείς και να φιλοσοφήσεις και όχι μέσα στις πολύβουες πολιτείες. Στο κοιμητήριο προσκύνησα και άναψα το καντήλι στα γονικά μου με τη σιωπή και την λαλέουσα απουσία τους. Το κλάμα είναι ο καλύτερος τρόπος να σεβόμαστε τους νεκρούς.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει ένα κύμα ανασφάλειας στον κόσμο. Στις ΗΠΑ άρχισαν αυτοκτονίες και οικογενειακές εκτελέσεις. Πού θα μας οδηγήσει αυτό το «Κραχ»;
Η κρίση που μαστίζει σήμερα όλη την ανθρωπότητα, είναι κρίση του πολιτισμού, κρίση των θεσμών και των αξιών που έχει δημιουργήσει ένα κλίμα αναξιοπιστίας, από την οποία και μόνο, ως συνέπεια προέρχονται όλα όσα σήμερα χαρακτηρίζουμε με τον γενικό όρο «οικονομική κρίση».
Η παγκόσμια οικονομική κρίση οφείλεται στην απληστία του ανθρώπου, η οποία μάλιστα ανήκει στη φύση και συνιστά τη γενεσιουργό αιτία της οικονομίας. Η αγωνία του ανθρώπου ευτελίζεται έτσι σαν αντανάκλαση απλώς ενός οικονομικού αδιεξόδου.
Στα κινέζικα ιδεογράμματα η κρίση αποτελείται από δύο χαρακτήρες. Ο πρώτος σημαίνει κίνδυνος, ενώ ο δεύτερος δυνατότητα, ευκαιρία. Τον πρώτο τον δημιουργήσαμε με την υποβάθμιση των ηθικών αξιών. «Ω τλήμον αρετή», αναφωνεί ο μεγάλος Αριστοτέλης. Η πολιτική υγεία των κοινωνιών εξαρτάται από την αρετή των πολιτών. Ο πολιτισμός της βαρβαρότητας περιφρόνησε τον παράγοντα άνθρωπο, υποβάθμισε τις ανθρωπιστικές αξίες και λάτρεψε μια εκμαυλιστική “θεότητα” το χρήμα, τη θρησκεία του μαμωνισμού, που ταυτίζει την ευτυχία με τον ακόρεστο καταναλωτισμό, την ασύστολη εκμετάλλευση και απάνθρωπη εμπορευματικοποίηση και ηθική εξόντωση του ανθρώπου. Τα χρήματα είναι η αδυναμία της εποχής μας, η «αχίλλειος πτέρνα». Δεν προσθέτουν δύναμη αλλά αναπηρία, είναι η τροχοπέδη του πνεύματος, της έμπνευσης, της δράσης, των ονείρων. Στη θέση της παιδείας η αντιπαιδεία που προάγει την επιρροή του ασυνειδήτου πάνω στον άνθρωπο με ένα τεχνικό πολιτισμό χωρίς ανθρώπινο πρόσωπο., όπου τα αποχαυνωτικά Μέσα Ενημερώσεως έχουν φροντίσει για τον ευτελισμό του ανθρώπου και όχι την αξιοκρατία, σεβασμό στον άλλο και τάξη στην καθημερινή ζωή.
Η ιστορία διδάσκει ότι η ηθική χρεοκοπία των λαών προηγείται πάντοτε της οικονομικής. «Έχουμε υποδουλωθεί στην φιλοχρηματία σε τέτοιο σημείο που ο καθένας μας ξεπουλάει την ψυχή του για το κέρδος χωρίς να εξετάζει από πού προέρχεται.» Χρειάζεται μια επιστροφή του ανθρώπου στον Άνθρωπο επαναφέροντας τις ανθρωπιστικές αξίες στην ορθή ιεράρχηση για να φρενάρουμε αυτό το απάνθρωπο «κραχ» του καταναλωτικού αμοραλισμού με τις αντιφάσεις μιας όλο και πιο κατακερματισμένης και ανασφαλούς κοινωνίας διαβρώνοντας τον ιστό της οικογενείας. Αλλά η ανθρώπινη αγάπη θα ανατρέψει την αντινομία του. «Ο κόσμος είναι αγάπη και ομορφιά» (Νικηφόρος Βρεττάκος). Ο κοινός άνθρωπος καλείται να σηκώσει και πάλι τη συνείδηση του κόσμου για τη σωτηρία του ίδιου του εαυτού του, με την αναζήτηση της αλήθειας που αποτελεί πρότυπο δημιουργικής ζωής. Θα ανανήψει όμως; Ο Αϊνστάιν έλεγε «Η κρίση είναι ευλογημένη γιατί από την κρίση πηγάζει η πρόοδος».
Η Ελλάδα πόσο έχει επηρεαστεί από την κρίση; Η παγκοσμιοποίηση αντί να εκφραστεί ως παγκόσμια πρόοδος και ευημερία έγινε παγκόσμια δυστυχία και πισωγύρισμα;
Η Ελλάδα υπέφερε με τη δική της κρίση από τα δικά της λάθη και τη δική της παράνοια αφού έχει ζήσει μια αδικαιολόγητη παρατεταμένη περίοδο ευδαιμονίας με δανεικά και ήρθε το «τσουνάμι» της παγκοσμιοποίησης για να διαβρώσει ότι κρατιόταν ελληνικό. Η εικόνα της Ελλάδας είναι εικόνα τρομοκρατημένης και πανικόβλητης χώρας που βρίσκεται χωρίς σημεία αναφοράς. Η κρίση ανέδειξε τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα σε ένα κλίμα προϊούσης αποτελμάτωσης όπου ο τόπος μας στενάζει κάτω από τη δικτατορία της μετριότητας, της ιδιοτέλειας και της σκοπιμότητας. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας επέφερε δραστικές αλλαγές στη λειτουργία της δημοκρατίας. Οι οικονομίες των κρατών της γης είναι αλληλένδετες και αλληλεξαρτημένες. Σήμερα κυρίαρχοι του κόσμου καθίστανται οι γιγαντιαίες πολυεθνικές επιχειρήσεις, οι οικονομικοί και χρηματοπιστωτικοί όμιλοι. Σε μια τέτοια κατάσταση η παρεμβατική δυνατότητα του κράτους και των κυβερνήσεων εξασθενεί όλο και περισσότερο, οι δε επιπτώσεις στη δημοκρατία και στους πολίτες είναι σοβαρές και καταλυτικές. Έτσι οδηγούμεθα σε ένα συρρικνωμένο κράτος, σε μια κοινωνική αστάθεια με ένα επικοινωνιακό δυναμισμό με αποτέλεσμα την μεγάλη ελπίδα για το μέλλον να την αντικαταστήσει ο φόβος, η ανησυχία και η απελπισία σε μια κοινωνία με απειράριθμες προκαταλήψεις και ψυχώσεις. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια βάλλεται παντού. Ισοπεδώνουν κάθε αξιοκρατική ιεραρχία και κάθε ποιοτική διάκριση.
Σήμερα η αγορά κυβερνά και η κυβέρνηση διαχειρίζεται (κι αν μπορεί να διαχειρίζεται) γιατί σήμερα λείπουν και τα ηγετικά αναστήματα που έχει ανάγκη ο τόπος. Η παγκοσμιοποίηση αφανίζει την εθνική αγορά, που είναι μια από τις βάσεις της κυριαρχίας του Κράτους – Έθνους. Με τη διαφήμιση και τη παγκόσμια προπαγάνδα μέσω των ΜΜΕ χειραγωγούν έντεχνα τη σκέψη σε πλανητική κλίμακα, αδιαφορώντας για τις ηθικές αρχές και το οικολογικό κόστος, έχοντας δημιουργήσει μια μορφή τυραννίας. Μοιάζει με το μύλο που αλέθει τα πάντα κι εμείς εκόντες άκοντες κουβαλάμε το νερό για την επικράτησή τους. Η Ελλάδα είναι ένα μικρό καράβι που το δέρνουν βοριάδες και νοτιάδες και άνεμοι ανατολικοί και δυτικοί και χρειάζεται πολίτες ψυχωμένους και ελεύθερους.
Η Ελλάδα βρίσκεται σ’ ένα βαγόνι της παγκόσμιας τροχιάς χωρίς να έχει δυναμισμό κοινωνικό, οικονομικό και πνευματικό να αντισταθεί, να φρενάρει την καταναλωτική αλλοτριωμένη κοινωνία της παγκοσμιοποίησης, που «βομβαρδίζεται» νυχθημερόν από τα ΜΜΕ με την καθημερινότητα να αποφλοιώνει τις αρχές μας.
Αλλά με ποιες αντιστάσεις; Όταν διάβρωσαν την παιδεία και τα ελληνικά νιάτα προχωρούν χωρίς οράματα, απογοητευμένα από την κοινωνία και την πολιτεία, που τα προσανατολίζει στον αμοραλισμό και μηδενισμό και όχι στον αστερισμό της δημιουργίας. Η επικοινωνία στις μέρες μας είναι σαν το νερό, πάει παντού και κανείς δεν μπορεί να σταματήσει τη ροή της. Η δύναμη της γνώσης και της επικοινωνίας μπορεί να αγγίξει όλα τα σημεία του πλανήτη. Υπάρχει έντονη απαίτηση για γνώση και αυτή η ισχυρή απαίτηση είναι η ελπίδα της ανθρωπότητας. Η ευημερία ή περιθωριοποίηση μιας χώρας θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά του να παράγει νέα γνώση, να αναπτύξει τεχνολογία με ανθρώπινο πρόσωπο και να καινοτομεί με δρομοδείχτες τις αξίες της ζωής – της διαχρονικής ελληνικής παράδοσης. «Ο μεγάλος πλούτος του έθνους στον 21ο αιώνα είναι οι άνθρωποι και όποιος κατορθώσει να ενεργοποιήσει το δυναμικό τους θα βρεθεί να προπορεύεται» (Μπαράκ Ομπάμα). Ας το προσέξουν οι Έλληνες.
«Χρειαζόμαστε μια παιδεία ηρωισμού και θυσίας» γράφετε σε κάποιο άρθρο σας. Τι διαφυλάττουμε με την παιδεία; Τι διακυβεύουμε με την ημιμάθεια;
Η παιδεία είναι η καλύτερη επένδυση κι όμως λιγοστεύει η ελληνική παιδεία, η παιδεία του έθνους. Οι νέοι διψούν για ιδανικά και εμείς τους προσφέρουμε υλικά αγαθά και καλοπέραση αλλά και ανεργία. Οι νέοι σήμερα περισσότερο από τις ανέσεις χρειάζονται μια πίστη για να γίνουν δυνατοί. Οι νέοι έχουν ανάγκη από «ένα ζευγάρι έστω μεταχειρισμένο ιδανικό» (ΙΨΕΝ). Ο ανθρωπος γερνά από τη στιγμή που θα πάψει να έχει ιδανικά. Η δημιουργία είναι άθλημα και η ελευθερία αγώνισμα. Ο ανήφορος, το αδιάκοπο ανέβασμα είναι το νόημα της όλης ζωής του ανθρώπου. Η τόλμη κλείνει μέσα της τη μεγαλοφυΐα, τη δύναμη και τη μαγεία. Τα νιάτα είναι πλασμένα για ηρωισμό και δημιουργία. Να συνειδητοποιήσουν την αξία της μαθήσεως και της αποκτήσεως γνώσεων. Αν σβήσει σε μια κοινωνία η ετοιμότητα της δημιουργίας σβήνει και κάθε ελπίδα. Η νέα γενιά όμως δεν αποτελείται μόνο από τη μερίδα της παρακμής, την οποία αρέσκονται να μας προβάλουν τα ΜΜΕ, αποτελείται και από νέους ανθρώπους που προσπαθούν να ευδοκιμήσουν και να εστιάσουν έναν καλύτερο κόσμο. Σ’ αυτούς τους νέους πρέπει ν’ ανοίξουμε το δρόμο για τις αληθινά παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας για να προχωρήσουν. Μάλιστα υπάρχει μια άλλη νεολαία που δεν ηττήθηκε από τα όπλα του ευδαιμονισμού, τα κενά σύμβολα της κατανάλωσης αλλά οραματίζεται μια άλλη Ελλάδα, μια άλλη Ευρώπη. Αυτό να προσέξει η πολιτεία με υπευθυνότητα, με τους εκπαιδευτικούς της, τους λειτουργούς της, γιατί υπάρχουν ευτυχώς ακόμη. Γιατί σήμερα «η παιδεία… αντί να διδάξει το πρότυπο του ελευθέρου και παραγωγικού πολίτη έδιωξε τον Άνθρωπο από το Ελληνικό Σχολείο και έβαλε στη θέση του μια αλειτούργητη μηχανή, αφήνοντας την εκπαίδευση κενή από τα υποκείμενά της: το Δάσκαλο και Μαθητή και το διάλογό της χωρίς τον οποίο δεν υπάρχει δοσοληψία παιδείας» (Τάσος Λιγνάδης). Λησμόνησε ότι το ζητούμενο είναι ο νέος άνθρωπος και όχι το ειδικευμένο εργαλείο. Μια ανθρωπιστική παιδεία για να διαμορφώσουμε χαρακτήρες και όχι εκπαίδευση με ημιμάθεια και χωρίς προσανατολισμό στον αγώνα της ζωής. Παιδεία προς τον αστερισμό της δημιουργίας με συνεχή αναζήτηση της αλήθειας που αποτελεί πρότυπο δημιουργικής ζωής. Ας αγκαλιάσουμε τα παιδιά μας, ας σκύψουμε στους προβληματισμούς και τα άγχη τους. Να τους δώσουμε πρότυπα, ιδανικά, ένα όραμα, μια θετική στάση ζωής. Να μάθουν να παλεύουν. Ζωή είναι αγώνας όχι φυγή. Είναι ανήφορος με ανοιχτούς ορίζοντες. Τα νιάτα να αντισταθούν στα σάπια αποστήματα και ο ενθουσιασμός τους να γίνει «νυστέρι» για την εξυγίανση της κοινωνίας για μια επανάσταση πνευματική, για μια καλύτερη κοινωνία, ανθρώπινη. Το φως πάντα θα νικάει το σκοτάδι. «Και μόνο να ζεις στο φως της Ελλάδας αποτελεί μεγίστη δωρεά. Γιατί πέρα από τη δωρεά της ζωής έχει προικιστεί και με τη δωρεά της ουσίας της ζωής, που είναι η ελληνική φύση, η ελληνική γλώσσα, το ελληνικό ήθος, η ελληνική κληρονομιά» (Μίκης Θεοδωράκης).
Η Αρκαδία μας φημίζεται για τους πνευματικούς της ανθρώπους. Που είναι μάλλον απόντες σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς. Ή όχι;
Οι πουρναρόριζες της Αρκαδίας διαχρονικά γαλούχισαν πνευματικούς ανθρώπους, που τίμησαν την Αρκαδία με το Αρκαδικό Ιδεώδες. Τον Αρκαδισμό, την λατρεία της φύσης και εξιδανίκευση της ποιμενικής και αγροτικής ζωής. Το Αρκαδικό Ιδεώδες, η χαρά της ζωής. «Το Αρκάδων Έθνος έχει τινά παρά πάσι τοις Έλλησιν επ’ αρετή φήμην» (Πολύβιος). Οι Αρκάδες φρόντισαν να τοποθετήσουν τη γέννηση αρκετών θεών του Ολύμπου στη χώρα τους. Ο Δίας, ο Ποσειδώνας, η Ήρα, ο Ερμής, ο Ασκληπιός και ο επιχώριος αρκαδικός μέγας Παν, η ψυχή της παρθένας φύσης. Στην αρχαιότητα πίστευαν πως εδώ στον Αρκαδικό χώρο, σταμάτησε η πρώτη πέτρα που κύλισε από το χέρι του Δευκαλίωνα, και στην Αρχαία Λυκόσουρα στήθηκε η πρώτη πολιτεία των ανθρώπων, παρθένα και ήρεμη και λουλουδισμένη σαν τις ανοιξιάτικες βουνοκορφές, που τις πρωτοφιλεί ο ήλιος. Η Αρκαδική Μυθολογία προκαλεί σε όλους τους επιστήμονες κατάπληξη. Από τα χρόνια της προϊστορίας το Αρκαδικό πνεύμα μεταλαμπαδεύτηκε παντού. Το αρκαδικό πνεύμα αναπτύχθηκε πολύ στα ιστορικά χρόνια. Ποιητές, συγγραφείς, νομοθέτες και μουσικοί διαπρέπουν πάνω στα αρκαδικά χώματα. Ο ιστορικός Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης θεωρείται από τους κορυφαίους αρχαίους ιστορικούς. Ο πολύ Βιργίλιος, αποθανάτισε την Αρκαδία, τη χώρα των μύθων, του πνεύματος και της ομορφιάς. Η Αρκαδία θρύλος είχε μεγάλη επίδραση στην περίοδο της Αναγέννησης. Η ανάμνηση της πνευματικής Αρκαδίας συγκινούσε όλο τον πνευματικό κόσμο της Δύσης. Έτσι αναπτύχθηκε το Αρκαδικό Ιδεώδες και ιδρύθηκε η Αρκαδική Ακαδημία και τα μέλη της εκαλούντο «αρκαδικοί ποιμένες». Ο μεγάλος ποιητής Γκαίτε είχε το όνομα «Μεγαλείων». Ο μεγάλος ζωγράφος Πουσσέν εφιλοτέχνησε τον περίφημο πίνακά του «Ποιμένες της Αρκαδίας» οι οποίοι βρίσκονται σ’ έναν τάφο με την επιγραφή «Et in Arkadia ego» (και εγώ στην Αρκαδία γεννήθηκα) που έγινε σύνθημα μιας αναγεννητικής περιόδου των γραμμάτων και τεχνών στη Δυτική Ευρώπη.
«Οι Αρκάδες διέπρεψαν εν τη αρχαιότητι κατά την ανδρεία αυτών … αλλά και διεκρίθησαν και εν τη αρχαιότητι και εν τοις καθ’ ημάς χρόνοις κατ’ εξοχήν και δια την νοημοσύνην αυτών…» τονίζει ο μεγάλος κλασσικός φιλόλογος Γεώργιος Μυστριώτης…
Μεγάλη είναι η προσφορά των πνευματικών ανθρώπων της Αρκαδίας. Ο τόπος μας έχει πάντα ανθρώπους που παράγουν, που δημιουργούν και προσφέρουν πολιτισμικό πλούτο μόνο που κρύβονται στο περιθώριο καθώς στο προσκήνιο μένουν κολλημένοι οι κραυγαλέα ρητορικοί Ελληνάδες. Οι πνευματικοί άνθρωποι δεν λείπουν, με το δικό τους τρόπο προβάλλουν τα προβλήματα του τόπου και τις αρκαδικές παραδόσεις αλλά τα ΜΜΕ τα υποβαθμίζουν και προβάλλουν τους πολιτικούς, τους αθλητές και τους ηθοποιούς.
Αλλά «οι διανοούμενοι οφείλουν να χώσουν τη μύτη τους εκεί που δεν τους σπέρνουν, τονίζει ο Ζαν Πολ Σάρτρ γιατί η λογοτεχνία προσφέρει πάντα κάτι περισσότερο σε σχέση με αυτά που η ζωή μας παραχωρεί».
Οι πνευματικοί άνθρωποι, η ποιότητα, πρέπει να φρενάρει τον διεφθαρμένο θόρυβο για να πάει ο τόπος μπροστά. «Η πραγματική γενναιοδωρία απέναντι στο μέλλον έγκειται στο να προσφέρει τα πάντα στο παρόν» (Α. Καμύ).
Πώς μπορεί το Αρκαδικό Ιδεώδες να εφαρμοστεί στην σύγχρονη ζωή;
Το Αρκαδικό Ιδεώδες εκφράζει τη φυσική και αβίαστη διαβίωση του ανθρώπου μέσα στο φυσικό του περιβάλλον και συμβολίζει την επάνοδο σε εκείνη την ισόρροπη θεώρηση και πρακτική άσκηση του βίου. Συνοψίζει τη φυσική διάθεση του ανθρώπου να ζει σε άμεσο εναγκαλισμό με τη μεγάλη ζωοδότρα μάνα, τη φύση και να εκφράζεται με την ποίηση, το τραγούδι και το χορό, να ασχολείται με τη δημιουργική τέχνη.
Η μεγαλόπρεπη αρκαδική φύση με όλες τις διαβαθμίσεις της απεικονίζεται με κρυσταλλική καθαρότητα στην Αρκαδική Μυθολογία. Από τα παλαιότερα χρόνια το όνομα της Αρκαδίας συνδέθηκε με την ύπαρξη μιας μυθικής και ειδυλλιακής ζωής.
Συστατικό του Αρκαδικού Ιδεώδους πρέπει να θεωρηθεί η χαρά της ζωής με τον εκπολιτισμό και την καλλιτεχνική, την αισθητική και ακόμη την ηθική έξαρση του ανθρώπου με επιδιώξεις, την ειρηνική ύπαρξη και την προστασία του περιβάλλοντος.
Είναι ένας τρόπος ζωής που απαρνηθήκαμε, αφού δεν σεβόμαστε το περιβάλλον, υποτιμούμε τις παραδοσιακές αρχές και τις ανθρωπιστικές αξίες. Ένας λαός που έχει χάσει την παράδοσή του είναι σαν τον άνθρωπο που έχει χαμένο το μνημονικό του και έχει πάθει αμνησία.
Περνάμε μια δύσκολη μεταβατική περίοδο επηρεασμένη από την οικονομική κρίση και την καταναλωτική αλλοτριωμένη κοινωνία. Ο καταναλωτικός άνθρωπος έγινε ατομιστής και θεοποίησε το χρήμα, υποτιμώντας τις αξίες της ζωής και τον Άνθρωπο. Φιλαυτία και όχι φιλαλληλία.
Για να κατανοήσεις το Αρκαδικό Ιδεώδες πρέπει να επισκέπτεσαι την Αρκαδία, να νιώσεις την ενέργεια που έχουν τα χώματα, τα ερείπια των ναών, το βάθος του χρόνου, τη ζωτικότητα που εκπέμπεται.
Το Αρκαδικό Ιδεώδες δεν έχει εμποτίσει την σύγχρονη ζωή. Πρέπει να πατήσουμε τα άγια χώματα της Αρκαδικής γης και να αφουγκραστούμε τον αντίλαλο, την σύριγγα του Αρκαδικού Πάνα και τους φθεγγομένους λίθους, τις αρχαίες πέτρες, τη μυστική μουσική της μνήμης. Να «ακούμε» τη φύση και να μαθαίνουμε γιατί αυτή είναι η ομορφιά της ζωής. Ακόμη να προλάβουμε να μιλήσουμε με τους γέροντες, τους λίγους θεματοφύλακες που κρατούν τις παραδόσεις μας. Χρειάζεται μια εμψύχωση της περιφέρειας, ο προσανατολισμός της νεολαίας προς την παραγωγή, τη δημιουργία και την επιχειρηματικότητα, την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών για να φρενάρουμε την αποδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού της χώρας. Άλλωστε οι άνθρωποι της επαρχίας δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τους αστικοποιημένους συγχωριανούς τους. Κατοικούμε σ’ έναν πανέμορφο τόπο που μέρα με τη μέρα τον μετατρέπουμε σε χωματερή. Μας δόθηκε μια θαυμάσια γλώσσα που καθημερινά όλο και περισσότερο την κακοποιούμε. Παραλάβαμε μια ζηλευτή κληρονομιά και αντί να την ζωντανέψουμε την αποστειρώνουμε και την νεκροτομούμε. Τα παιδιά μας να τα πάμε ν’ αγαπήσουν αυτόν τον όμορφο τόπο κι εμείς μην ξεχάσουμε τα παιδικά μας χρόνια. Έτσι θα αλλάξουμε τρόπο ζωής και θα αγαπήσουμε τις ρίζες μας τις διαχρονικές. Οι θησαυροί αυτοί που κρύβονται μέσα στη γη μας είναι απαράλλακτα συμβόλαια και οι ληξιαρχικές πράξεις που συνδέουν εμάς με τους προγόνους μας και αποδεικνύουν την συνέχεια του Αρκαδισμού και του Ελληνισμού. Ο Ελληνισμός δεν θα ζήσει αν μείνει χωρίς οράματα και ελπίδα.
Η εγκληματικότητα έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις στη χώρα μας την τελευταία 8ετία. Πού οφείλεται η έξαρσή της; Φταίνε οι πολίτες, η αστυνομία, το κράτος; Μήπως η ατιμωρησία οδηγεί στην ασυδοσία;
Αφήσαμε την εγκληματικότητα να καλπάζει κα να δημιουργεί ανασφάλεια στο τόπο μας. Φόβο για τον πολίτη σε μια κατακερματισμένη κοινωνία, σε μια διεφθαρμένη κρατική μηχανή, μια άτολμη αστυνομία και την αδυναμία της κοινωνίας ν’ αντισταθεί στις δυσμενείς επιπτώσεις της οικονομικής ευμάρειας αλλά και της λαθραίας μετανάστευσης ώστε να κλονισθεί ανεπανόρθωτα με την οικονομική κρίση. Ατολμία και αδράνεια στη Κυβέρνηση, ασάφεια και αμφισημία στην Αντιπολίτευση ενώ νόμοι ψηφίζονται και δεν εφαρμόζονται. Βαθιά η κρίση και αιτία η υποβάθμιση των θεσμών και αρχών. Τα ιδανικά μεταπλάστηκαν και η παραδοσιακή ηθική παραχώρησε τη θέση της στο ατομικό συμφέρον και όχι το κοινωνικό ενδιαφέρον. Το κράτος – έθνος επλήγη καίρια και η προσφορά στην ιδέα της πατρίδας εκάμφθη από την διευθυντική διαστρωμάτωση και τρομολαγνεία φρικτή εικοποιία του τρόμου. Η άλωση της ψυχής ενός λαού, οδηγεί ευθέως στον εθνικό θάνατο.
Σήμερα η αρμονία των κοινωνιών έχει διαταραχτεί. Οι ανθρώπινες σχέσεις περνάνε μέσα από ένα συνεχές γιγάντωμα του ανθρώπινου εγωκεντρισμού με κρίση της οικογενείας, κρίση της κοινωνίας, κρίση της πολιτείας. Λείπουν οι γόνιμες συγκρούσεις. Πίσω από κάθε νεαρό εγκληματία βρίσκεται πάντα μια χαλασμένη ή διαλυμένη κοινωνία και οικογένεια.
Φαινόμενα παιδικής πορνογραφίας, παιδοφιλία και άλλες διαστροφές βρίσκονται επίσης στην επικαιρότητα. Τόσο πολύ χάλασε η κοινωνία; Ή μήπως φταίει η οικογένεια γι’ αυτόν τον κατήφορο;
Η οικογένεια είναι το κύτταρο της κοινωνικής ζωής των ανθρώπων. Όταν το κύτταρο είναι άρρωστο όλος ο οργανισμός ασθενεί. Θεμέλιο της κοινωνίας είναι η οικογένεια. Όταν ασθενεί το θεμέλιο και η οικογένεια γκρεμίζεται. Η οικογένεια είναι το πρωτόπλασμα κάθε κοινωνικού οργανισμού όπως τονίζει ο Αριστοτέλης.
«Αφ’ εστίας άρχεσθαι» έλεγαν οι Αρχαίοι. Αυτή η οικογενειακή εστία εθεωρείτο τόσο ιερή και αγία από τους προγόνους μας και τοποθετούνταν στο κέντρο του σπιτιού για να σκορπά το θείο πυρ, τη ζεστασιά της και φύλακάς του λογαριάζεται μια θεά η Εστία. Φαίνεται όμως πως σήμερα σε πολλά σπίτια άρχισε να σβήνει η ιερή φωτιά της και να γίνεται χλιαχόβολη στάχτη.
Στη δομή της οικογένειας, στο τόπο των συγγενικών σχέσεων καθρεφτίζεται η φυσιογνωμία του «πολιτισμού» μιας κοινωνίας. Οι νέες οικονομικές εξελίξεις απομάκρυναν την οικογένεια από την παραδοσιακή λειτουργία της. Οι συνθήκες του βίου έχουν αλλάξει ανεπιστρεπτί.
Η χαλάρωση των ηθών παίζει και αυτή το μέρος της στη χαλάρωση του θεσμού της οικογένειας. Στην ουσία δε ζούμε μια κρίση του θεσμού του γάμου αλλά μια κρίση της κοινωνίας. Οι διαλυμένες οικογένειες έχουν αντίκτυπο στις αθώες παιδικές υπάρξεις, που απροστάτευτα τις εκμεταλλεύονται ασυνείδητοι, προστάτες και έχουν τα φαινόμενα της παιδικής πορνογραφίας, παιδοφιλίας που εξαπλώνεται σαν επιδημία. Αποσαθρώνει το σχολείο και διαβρώνει την κοινωνία, ξεθεμελιώνει την πολιτεία που δυστυχώς στρουθοκαμηλίζει… χωρίς να παραβλέπουμε το μεγάλο σύγχρονο πρόβλημα, το ηλεκτρονικό έγκλημα από το διαδίκτυο διαδίδοντας την πορνογραφία και παιδοφιλία που οδηγεί αρκετούς νέους στην αυτοκτονία. Η σύγχρονη τεχνολογική εξέλιξη της ηλεκτρονικής εποχής έχει και μια άλλη επικίνδυνη όψη, που υποδουλώνει την ψυχή και αλλοτριώνει τον άνθρωπο, προετοιμάζοντας δούλους χωρίς ήθος και αξίες, αδιαφορώντας για την πατρίδα τους. Η χώρα διαλύεται από ηθική και πνευματική σήψη με τη λιμοκτονία της σκέψης.
Ο Λόγος σας έχει απλότητα, αλήθεια, στιγμιότυπα από τη ζωή και οι αναγνώστες απολαμβάνουν τα κείμενά σας. Τα πιο πάνω στοιχεία κάνουν ένα άρθρο ή μια αφήγηση ενδιαφέρουσα και απολαυστική ή χρειάζεται και άλλα συστατικά;
«Ο λόγος είναι ζωή, γι’ αυτό και διαιωνίζεται, όταν είναι τέλεια εκφρασμένος» (Νικηφόρος Βρεττάκος). Βιώματα ζωής είναι ο λόγος μου. Γαλβανίστηκε στις δυσκολίες της ζωής, στην απεραντοσύνη του ωκεανού μιλώντας με τα κύματα, στις φουρτούνες της θάλασσας και της κοινωνίας κοντά σε βιοπαλαιστές, σε διάφορες φυλές με άλλα ήθη και έθιμα, άλλες κοινωνίες, άλλους πολιτισμούς αλλά σε όλους αντίκρυζα τον Άνθρωπο, τον πονεμένο και τον αγκάλιαζα ψυχικά. Ακόμη ξεχώριζα πόνο σε ψεύτικα χαμόγελα, που προσφέρονταν για την επιβίωση της ζωής. Πολλά είδα, πολλά γνώρισα. «Πολλών δ’ ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω· πολλά δ’ ο γ εν πόντων πάθεν άλγεα αν κατά θυμόν» (Όμηρος για τον Οδυσσέα). Η μνήμη είναι το ημερολόγιο της ζωής μας που κουβαλάμε πάντα μαζί μας.
Δύσκολη η ζωή, ο ιδρώτας του ανθρώπου σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου. Αγώνας, πόνος, αδιαφορία, απληστία, εκμετάλλευση, απανθρωπιά, υποκρισία, φαρισαϊσμός αλλά και ανθρωπιά, το μεγαλείο του ανθρώπου στην συμπόνια και την αγάπη, την αληθινή με το πύρωμα της καρδιάς και το άνοιγμα της ψυχής.
Άλλα κείμενά μου σκαλίζουν, ερευνούν την ναυτιλία, την ιστορία, την παράδοση, την κοινωνία και άλλα έχουν πόνο, γράφονται με δάκρυα, που με ταράζουν από αγανάκτηση για το κατάντημα της κοινωνίας, σ’ έναν όμορφο και αξιοζήλευτο τόπο με βαθύρριζο πολιτισμό, που δεν τον εκτιμούμε, τον καταστρέφουμε. Διαλύουμε οικογένειες, διαβρώνουμε την κοινωνία μας, διαφθείρουμε την νεολαία μας. Και φταίμε εμείς όχι οι άλλοι. Όχι δικαιολογίες, είμαστε συνένοχοι γι’ αυτή τη κατάντια. Χρειάζεται υπέρβαση, αλλαγή νοοτροπίας για να σωθεί η Ελληνική ομορφιά. «Πολιτισμένος είναι μονάχα όποιος πιστεύει στην αιωνιότητα του ανθρώπου» (Γ. Σαραντάρης).
Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει μέσα στο άγχος και την ανασφάλεια. Πώς μπορεί να προστατευθεί;
Το άγχος είναι η αρρώστια της εποχής μας. Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει μέσα στην αβεβαιότητα, στην αστάθεια, στην ανασφάλεια. Πιέσεις, συγκινήσεις, αναστατώσεις, κρίσεις, βομβαρδίζουν τον σύγχρονο ανθρωπο. Το αίσθημα της ανασφάλειας εξουσιάζει και τις ψυχές και τα πνεύματα. Η παρουσία ενός κενού μέσα σ’ έναν κόσμο παράλογο και σε μια άφιλη κοινωνία. Η αλλοτρίωση και η αποξένωση του ανθρώπου από τον εαυτό του και τον κόσμο. Η ζωή του σήμερα δεν έχει την σφραγίδα της βεβαιότητας αλλά το στίγμα της αμφιβολίας και της αβεβαιότητας. Το άγχος παραλύει τη σκέψη, διαλύει τη βούληση και στερεί από τον ανθρωπο την ικανότητα για αυτοκυβέρνηση. Τον μεταβάλλει σ’ ένα νευρωτικό πλάσμα, που κινείται σπασμωδικά σύμφωνα με τον ξέφρενο ρυθμό της εποχής. Ζούμε σ’ έναν άφιλο κόσμο. Το αίσθημα της φιλοξενίας έχει συρρικνωθεί. Έτσι καθένας πορεύεται άγνωστος ανάμεσα σε αγνώστους, ένας ακέραιος αριθμός, ολομόναχος. Οι άνθρωποι δεν έχουν την ευκαιρία να κοιταχθούν στα μάτια, να συνομιλήσουν, ν’ ανταλλάξουν μια φιλική χειραψία. Ο άνθρωπος είναι τόσο μόνος ανάμεσα στο πλήθος. Η κατάρρευση των μέχρι σήμερα υφισταμένων ηθικών αξιών επέφερε μια άδεια ζωή χωρίς ιδανικά και ενός βασανιστικού αισθήματος βαθιάς ανίας και απογοήτευσης. Και η απομόνωση κλονίζει προόριζα αξίες απαραίτητες στην ομαλή συμβίωση και προκαλεί νευροψυχικές διαταραχές, που συχνά οδηγούν σε απελπιστικές καταστάσεις. Συνέπεια αυτής της νευρικής κατάστασης είναι ένα σωρό οργανικές αρρώστιες. Σ’ αυτές τις οργανικές αρρώστιες σημαντικό ρόλο παίζει ο ψυχικός παράγοντας, που επηρεάζει το νευρικό μας σύστημα και αδρανοποιεί τις δημιουργικές δυνάμεις. Τα πάντα σε τελευταία ανάλυση είναι θέμα ψυχικής διαθέσεως. Η απαισιοδοξία είναι δηλητήριο και διαλυτήριο της ψυχής. Μόνο αυτός που δεν άφησε να στερέψει μέσα του η πηγή που αναβλύζει βαθιά του, μόνο αυτός μπορεί να βγει νικητής από το άγχος και τη μοναξιά. Να αλλάξουμε τη στάση μας απέναντι στον τρόπο που ζούμε. Να αλλάξουμε τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τους άλλους. «Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο δεν θα το βρεις.» (Ηράκλειτος)
«Γέμισε με θετικές σκέψεις το μυαλό σου και βγάλε τις αρνητικές, που σε βασανίζουν. Χαμογέλασε έστω κι αν η ζωή δεν σου χαμογελάει και να ελπίζεις πάντοτε. Διασκέδασε τον πόνο σου» προτρέπει ένας ψυχίατρος. Η αυτογνωσία και η αγάπη για τους άλλους βοηθούν να ξεπεράσουμε τη μοναξιά και το άγχος, ακολουθώντας το ρυθμό της φύσης και πίστη σε Εκείνον. Άφησε τα νεύρα σου στο χέρι του θεού και γίνε μια ολοκληρωμένη ψυχοσωματική οντότητα. «Η πιο χαμένη ημέρα είναι εκείνη που δεν γελάσαμε» (Αριστοτέλης), γιατί όπως τονίζει ο νομπελίστας Γ. Σεφέρης «Η ζωή μας κάθε μέρα λιγοστεύει». Γι’ αυτό πρέπει να απολαμβάνουμε τα σύντομα διαλείμματα «φωτός» όποτε υπάρχουν.
Η κατάθλιψη είναι η μάστιγα της εποχής μας. Έχετε γράψει γι’ αυτήν. Πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;
Μάλιστα η φοβερότερη ασθένεια του καιρού μας είναι ο μαρασμός της ψυχής. Το άλγος της ψυχής. Η κατάθλιψη. Μια μάστιγα στη στροφή του αιώνα. Κάθε γενιά φαίνεται να έχει την κατάθλιψη που της αξίζει. Ο Ιπποκράτης έλεγε: οι άνθρωποι θα ‘πρεπε να γνωρίζουν ότι μόνο από το μυαλό προέρχονται οι χαρές, οι απολαύσεις, το γέλιο και τα παιχνίδια, η λύπη, η μελαγχολία και ο θρήνος. Ο Ηγησίας (3ος π.Χ.) υπήρξε ο πρώτος φιλόσοφος της απαισιοδοξίας. Και ο Άρτουρ Σοπενάουερ ο φιλόσοφος της απαισιοδοξίας τονίζει «Κοιλάς κλαυθμώνων είναι η ζωή και δίκην εκκρεμούς κινείται μεταξύ θλίψεων και οδύνης». Ο Άγιος Νείλος παρομοιάζει την κατάθλιψη με «σκουλήκι, που κατατρώγει την καρδιά του ανθρώπου» λέγοντας «λύπη σκώληξ καρδιάς». Και συνεχίζει «όταν η κατάθλιψη καταλάβει την ψυχή του ανθρώπου παραλύει τη ζωντάνια της, την υπομονή της και την σκοτεινιάζει. Η κατάθλιψη είναι εμπόδιο για κάθε κατόρθωμα». Με την κατάθλιψη ο άνθρωπος απομακρύνεται από κάθε καλή συναναστροφή, επιδιώκει τη μόνωση και καταντάει στην απόγνωση παίρνοντας χάπια ευτυχίας. Υπολογίζεται ότι δέκα εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο έχουν πάρει prosac. Τα προβλήματα του αλκοολισμού και της εξάρτησης από τα ναρκωτικά έχουν σχέση με την κατάθλιψη.
Ήδη τριακόσιες χιλιάδες ελληνόπουλα παρουσιάζουν κατάθλιψη, κατάσταση για την οποία ευθύνονται ψυχοκοινωνικοί και βιολογικοί παράγοντες και από τον τρόπο συμπεριφοράς του συγγενικού περιβάλλοντος αλλά και έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ γονέων και παιδιών. Αλίμονο στα παιδιά του 21ου αιώνα που οι γονείς δεν φρόντισαν να τα μάθουν στις κακουχίες και στις αντίξοες περιστάσεις. Αργά ή γρήγορα θα πάθουν άγχος, μελαγχολία, κατάθλιψη.
«Η ανησυχία θα ‘πρεπε να μας οδηγεί σε δράση κι όχι στην κατάθλιψη» (Κάρεν Χόλνεϋ, ψυχαναλύτρια). Ο καταθλιπτικός αντιλαμβάνεται τον κόσμο χωρίς ευχαρίστηση με παραμορφωτικούς φακούς. Νιώθει άχρηστος, ανάξιος. Δυστυχώς ζούμε σε μια εποχή προϊούσης παρακμής με την αναβίωση του Καρυωτακισμού. Ο σύγχρονος άνθρωπος επαναλαμβάνει τη μελαγχολική κραυγή του τραγικού Νίτσε: Ω μοναξιά, μοναξιά πατρίδα!»
Ο Κομφούκιος τόνιζε: «Αληθινά γενναίος είναι αυτός που δεν απελπίζεται ποτέ». Και ο δικός μας ακαδημαϊκός Μενέλαος Παλλάντιος συνιστά: Μην απελπίζεσαι, πίσω από τα σύννεφα πάντα κάποιος ήλιος περιμένει. Υπάρχει πάντα ομορφιά στη ζωή αρκεί να θελήσεις να τη δεις. «Η τελευταία και οριστική νίκη του Διαβόλου είναι όταν σπείρει σε μια ψυχή την απαισιοδοξία και την απόγνωση (Ιωάννης Χρυσόστομος). Και κλείνω με την Ντενίζ Λεγκύ, γαλλίδα χωρίς πόδια και χέρια. «Βοήθησε τον εαυτό σου. Ο ουρανός θα σε βοηθήσει. Ο πόνος μας βοηθάει ν’ ανακαλύψουμε μέσα μας άγνωστες δυνάμεις που βρίσκονται σε λανθασμένη κατάσταση. Πόνος, ξύπνημα κι ανάσταση ζωής». Χωρίς να αναφέρω τον νομπελίστα φυσικό με την αναπηρική καρέκλα Στήβεν Χώκινγκ, αλλά και τη διάσημη τυφλή και κωφάλαλη Έλεν Κέλλερ που έλεγε «βρήκα τη ζωή τόσο όμορφη».
Τα παλιά χρόνια στα χωριά μας, οι άνθρωποι δεν είχαν τις ανέσεις που έχουμε σήμερα. Ήταν όμως χαρούμενοι, ικανοποιημένοι. Μήπως η ευτυχία βρίσκεται τελικά στα λίγα και καλά ή κάπως ανάμεσα;
Τότε υπήρχαν δυσκολίες διατροφής αλλά οι χωρικοί ζούσαν μ’ αυτά που παρήγαγαν και τους αρκούσαν. Είχαν αυτάρκεια και δεν ένιωθαν ελλείψεις. Ψωμί, γάλα, τυρί, κρέας, λάδι, ελιές, σταφύλια, κρασί, τομάτες, κρεμμύδια, αγγούρια, φασόλια, χόρτα, πεπόνια, καρπούζια, φρούτα. Δική τους παραγωγή. Τραχανά το πρωί, ο Κολοκοτρωνέικος καφές. Μπομπότα, κρεμμύδι, τυρί. Κάνανε το σταυρό τους, δόξαζαν την Παναγιά και τον Άγιό τους και ξεκινούσαν για τη δουλειά τους με τα χαράματα μαζί με τα ζωντανά τους. Και η μάνα με τη νάκα το μωρό της. Και παρηγοριά τα δημοτικά τραγούδια και τα χωρατά με τους γείτονες διασκεδάζοντας τον πόνο τους. Χαμογελούσαν μα και μάλωναν. Και μ’ αυτούς που μάλωναν γίνονταν καλύτεροι φίλοι. Μια μικρή κλειστή κοινότητα όπου όλοι γνώριζαν όλους. Έξω καρδιά, λεβεντιά και φιλότιμο. Γιορτές, πανηγύρια και γάμοι έδιναν μια άλλη ζωντάνια και ζεστασιά στους κατοίκους. Οι γεροντότεροι, παππούδες και γιαγιάδες είχαν μεγάλο σεβασμό και οι συμβουλές τους εισακούοντο στην πατριαρχική οικογένεια. Εφημερίδες το κουτσομπολιό στη βρύση και τα καφενεία για τους άντρες. Γεννοβολούσαν μπόλικα παιδιά και το ‘χαν καμάρι όταν ξεπερνούσαν τα δέκα. Ο Θεός τα ‘δινε και μερικά τα ‘παιρνε με την ελονοσία που δεν βοηθούσε το κινίνο. Κλάματα και παιχνίδια ξεσήκωναν τη γειτονιά. Άλλα στο σχολείο κι άλλα στα χτήματα και τα πρόβατα. Βιοπάλη, αγώνας για τη ζωή. Φτώχεια και δυστυχία χωρίς άγχος. Πολυμελής οικογένεια και σεβασμό στους γέροντες. Συμβουλή του παππού και στοργή από τη γιαγιά στα εγγόνια με όμορφα παραμύθια. Μια ζεστή οικογένεια. Συμπαράσταση στον γείτονα και στη χαρά και στη λύπη. Στο θάνατο σταματούσαν τις εργασίες κι όλοι συμπονούσαν στη κηδεία και μοιρολογούσαν. Η απομάκρυνση των ανθρώπων από τις παραδόσεις σημαίνει ξέκομμα από τις ρίζες. «Τη ζωή πρέπει να τη ζούμε προς τα εμπρός, αλλά μπορούμε να την καταλάβουμε μόνο προς τα πίσω» (Κίρκεργκορ).
Ο Ευάγγελος Παπανούτσος είχε πει κάποτε επιγραμματικά: «Προοδεύουμε σε τούτο τον αιώνα, μα δεν ευτυχήσαμε. Ο τωρινός άνθρωπος έχει πολλές ανέσεις, πολλά αγαθά μα δεν νιώθει ικανοποιημένος. Ζει στη φτώχεια του πλούτου. Αισθάνεται απομονωμένος και δυστυχισμένος, κυριευμένος από πλήθος ψυχολογικά προβλήματα, παγιδευμένος μέσα σε κοινωνικά αδιέξοδα». Ο τρόπος ζωής του σημερινού ανθρώπου είναι τέτοιος που αντί να συναδελφώνει αντίθετα απωθεί και αποξενώνει. Πραγματικά ο κόσμος μας έχει απανθρωποποιηθεί και η αδιαφορία του ανθρώπου για τον άνθρωπο αγγίζει τα όρια της αναισθησίας.
Ξεχάσαμε το ελληνικό μέτρο και την αυτογνωσία και αντ’ αυτών κυριαρχεί η ύβρις. Ο Επίκτητος είχε προειδοποιήσει ότι έτσι και υπερβείς το μέτρο δεν υπάρχει πια κανένας φραγμός («του γαρ άπαξ υπέρ το μέτρον όρος ουδείς εστίν»). Όποιος ξεπερνά το μέτρο πρέπει να τιμωρηθεί από τις Ερινύες ως υβριστής.
Ο καταναλωτικός άνθρωπος έχασε το μέτρο και περιφρόνησε την ελληνική παράδοση παρασυρμένος από την διαφήμιση και την απληστία χωρίς αρχές και αξίες.
«Τα υπερβολικά δεν μπορούν να κάνουν τους ανθρώπους ευτυχισμένους» (Ευριπίδης). Και ο συντομότερος δρόμος προς την ευτυχία είναι η ολιγάρκεια (Φραγκλίνος).
Έχετε ζήσει μια γόνιμη ζωή. Αν σας ζητούσα να μου την περιγράψετε με δύο λόγια σαν να διηγείστε την πορεία ενός ταξιδιού σας, σε ποιους σταθμούς (λιμάνια) ρίξατε άγκυρα και σε ποιες θάλασσες πλεύσατε;
Ακόμη δεν το πιστεύω, ο Καπετάν Νικόλας από τα κατσάβραχα της Γορτυνίας να διασχίσει τους ωκεανούς (Ατλαντικό, Ειρηνικό, Ινδικό) με ποντοπόρα πλοία και να γευτεί την αλμύρα της θάλασσας με τις φουρτούνες της και τις ομίχλες της. (Βαλτική και Μαύρη θάλασσα, Μεσόγειο, Περσικό Κόλπο και Λίμνες του Καναδά). Το πέρασμα από το Σουέζ, τη διέλευση από τον Παναμά, το Γιβραλτάρ και τη Σιγκαπούρη. Το Σινικό Τείχος και την Πλατεία Τιεν Αμεν του Πεκίνου. Το Πύργο του Τόκυο και το χιονισμένο Φουτζιγιάμα, το ιερό βουνό των Ιαπώνων. Την Καλκούτα με τους Ινδικούς ναούς. Το Καράτσι με τους μουσουλμανικούς ναούς, την Μανίλα, τη Τζακάρτα, το Ντούρμπαν με τους Ζουλού, τη Καζαμπλάνκα, την Τακοράντι, την Κούβα, τα λιμάνια της Αυστραλίας με τις Ελληνικές κοινότητες, την Λατινική Αμερική, τις Η.Π.Α. το Μεξικό και τον Καναδά, χαράσσοντας το προσωπικό μονοπάτι της ζωής μου. Οι ωκεανοί είναι πηγή πολιτισμού, ένα σημείο όπου οι άνθρωποι μπορούν να ξαναενωθούν. Η θάλασσα είναι ένα στοιχείο που δεν χωρίζει αλλά ενώνει τους ανθρώπους. Ενδιαφέροντα είναι τα μικρά άγνωστα λιμανάκια, που πανηγύριζαν τον ερχομό του μεγάλου καραβιού και τιμούσαν την Γαλανόλευκη, τους Έλληνες ναυτικούς, με την ανοιχτή καρδιά και το ζεστό χαμόγελο. Ο καλύτερος πρεσβευτής της διαχρονικής Ελλάδος, που στα μάτια τους καθρεφτιζόταν ο διαχρονικός Οδυσσέας και οι Αργοναύτες. Η Οδύσσεια είναι η Βίβλος του ελληνισμού. Η Ελληνική ιστορία είναι μεγαλύτερη από την ιστορία της Ελλάδος. Η διαχρονική ναυτική παράδοση είναι ο βιωμένο χρόνος που μας δένει με το καράβι, η δική μας μοναδική ταυτότητα. Με αυτή την ιδιαιτερότητα εκφράζουμε την παρουσία μας στα λιμάνια του κόσμου και τους ωκεανούς. Σ’ ένα ταξίδι από το χιονισμένο Κόμπε της Ιαπωνίας και σε 15 ημέρες φόρτωση στη τροπική Ναουρού του Ισημερινού από την παγωμένη αναπνοή στην καψαλισμένη από τον ήλιο δοκιμάζοντας τη σωματική μας αντίδραση στην απότομη κλιματική αλλαγή στα θαλάσσια μονοπάτια των μεγάλων θαλασσοπόρων ατενίζοντας με το βλέμμα μου στο λαμπρό ωκεάνιο οφθαλμό του ορίζοντα, διαδρομή για τη διέλευση του Παναμά προς την Γλασκώβη της Αγγλίας και μετά ξεμπάρκο στο Ρόττερνταμ Ολλανδίας για Ελλάδα. Το πρώτο μου μπάρκο 52 μήνες. Είχα αλλάξει τέσσερεις καπετάνιους! «Η ευτυχία του ταξιδιού είναι όσο βαστάει το ταξίδι» τονίζει ο Κώστας Ουράνης.
Ο Νίκος Κωστάρας τι έχει να πει στους συνανθρώπους του όχι σαν ορμήνια αλλά σαν απόφθεγμα ζωής; Ποιο μήνυμα θα στέλνατε ιδιαίτερα στους νέους, που τόσους κινδύνους έχουν στο δρόμο τους;
Στην εποχή μας, την εποχή του παραλόγου, δεν έχουν πέραση οι ορμήνιες, τις χαρακτηρίζουν «κηρύγματα» μιας άλλης εποχής, αυτά που λέει ο «γέρος» Όχι στα λόγια μας αλλά στο παράδειγμά μας, ίσως να προσέξουν όταν θα ‘χουμε φύγει από τη ζωή.
Από την αρχή διαλέγεις το δρόμο σου. Από τη στιγμή που ήρθες στον κόσμο, μια σκάλα βρίσκεται μπροστά σου, μια σκάλα που εξαρτάται από σένα να την ανέβεις μόνος σου, μη ζητάς την βοήθεια άλλων. Δεν ψηλώνεις τότε, σε ψηλώνουν. Κάθε άνθρωπος έχει το ΝΑΙ και το ΟΧΙ του. Αυτό που μετράει στη ζωή είναι πως αντιμετωπίζεις τα προβλήματα, καθότι η ζωή είναι μια ενόχληση από την ίδια της την αρχή μέχρι το τέλος. Ας το πάρουμε απόφαση: η ζωή είναι δική μας υπόθεση και επιλογή δική μας. Πρέπει να βάλεις στόχους στη ζωή: να διαλέγεις την κορυφή από το χαντάκι. Το μέσο που εξουσιάζεις και μπορείς ν’ αλλάξεις είναι ο εαυτός σου. Ποτέ ο άλλος. Γι’ αυτό η βελτίωση του καθενός δεν πρέπει να γίνεται συγκριτικά προς κάποιον άλλον αλλά προς τον ίδιο του τον εαυτό. Καθένας μπορεί να βρει μέσα του τη δύναμη. Μέσα μας βρίσκεται μια παντοδύναμη πηγή. Μια ενεργητικότητα πιο δυνατή από χίλιους ήλιους. Αυτός που μετακίνησε το βουνό ήταν ο ίδιος που άρχισε παραμερίζοντας πετραδάκια λέγει μια κινέζικη παροιμία. «Όταν θέλεις κάτι όλο το σύμπαν συνωμοτεί υπέρ σου» (Paulo Coelho). Η μοίρα, το ριζικό είναι κάτι που φτιάχνεται με τα ίδια μας τα χέρια και υπάρχει πάντα ένας δρόμος ανοιχτός. Και να ξέρεις ότι δεν υπάρχει ποτέ ένας μονάχα δρόμος, ένα μόνο ριζικό. Έχεις τη δυνατότητα να φτιάχνεις, να δημιουργείς κάτι άλλο. Μια δίψα για ένα νόημα ζωής. Γιατί ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός.
Η μοίρα ενός ανθρώπου καθορίζεται από αυτά που γίνονται μέσα στο κεφάλι του, όταν αντιμετωπίζει εκείνα που γίνονται έξω από το κεφάλι του συντονίζοντας την εσωτερική με την εξωτερική του ζωή. Στο παιχνίδι της ζωής τα χαρτιά αλλάζουν κάθε στιγμή. Ο άνθρωπος, όσο βρίσκεται στη ζωή, μπορεί πάντοτε να δημιουργεί ακόμα και μες τα συντρίμμια. «Σκοπός τελικός είναι ο ίδιος ο αγώνας, αφού ο ανήφορος δεν έχει τέλος» τονίζει ο μεγάλος Ν. Καζαντζάκης.
Η ζωή παίρνει αξία όταν είναι μια ορειβασία και έχει χάρη όταν σαν σύνθημά της έχει το: πάντα ψηλότερα να ανεβαίνουμε, πάντα μακρύτερα να κοιτάζουμε. Να μην κοιμάσαι αγκαλιά με την ήττα. Αυτό που έχει σημασία στη ζωή είναι να μην είσαι ποτέ ικανοποιημένος: να ψάχνεις αδιάκοπα, ν’ ανανεώνεσαι αδιάκοπα, ν’ ανεβαίνεις αδιάκοπα γιατί στη ζωή, είτε το θέλουμε είτε όχι, δίνουμε εξετάσεις. Να αναζητείς και να δοκιμάζεις νέες ιδέες γιατί αυτές είναι αυριανές πηγές πλούτου. Καμία σημαία δεν κυματίζει αν δεν φυσάει άνεμος. Και κανείς δεν δημιουργεί αν δεν έχει ν’ αντιμετωπίσει εμπόδια. Η ζωή είναι τέχνη. Με τα ίδια υλικά άλλοι στηνουν παράδεισο γύρω τους κι άλλοι ανοίγουν κόλαση. Κάθε δημιουργία έχει τους όρους και τους κανόνες του. Να κινείς τα δικά σου νήματα. Μη γίνεσαι θύμα κανενός. Τότε θα μπεις στο δρόμο που οδηγεί στην αυτοκατεύθυνση, την αυτοπειθαρχία και την αυτοπραγμάτωση σε κάθε δεδομένη στιγμή. Μην φεύγεις από τον εαυτό σου. Μέσα σου είναι ο θησαυρός σου. Εντός των τειχών σου ο μύλος της ζωής, προς τον αστερισμό της δημιουργίας. Όπως λέγει ο Παστέρ: «Η ζωή ανάμεσα σε κινδύνους είναι πραγματική ζωή, είναι η μεγάλη ζωή, είναι η ζωή της θυσίας, είναι του παραδείγματος, είναι αυτή που γονιμοποιεί». Γίνε αυτό που είσαι και πίστευε στον εαυτό σου ατενίζοντας τον Εσταυρωμένο.
Σας ευχαριστώ πολύ Ζαχαρούλα για τη δεύτερη συνέντευξη και να είσαι πάντα δημιουργική με πνευματική προσφορά.
Δεν αναφέρομαι σε άλλες επιστολές όπως του καπετάν Τάκη Μπουρτζάλα, του Χρίστου Κίκιρη, του συμμαθητή μου Αντώνη Πολύδωρα, Αντιδημάρχου Χολαργού και άλλων ναυτικών και πνευματικών ανθρώπων γιατί εκτός από σεβασμό στο χώρο ξεφεύγει και από την μετριοφροσύνη μου. Και όπως λέγει ο Μπέρναρ Σω «Η ζωή είναι ένας καθρέπτης με δύο όψεις. Ο καθένας από εμάς βλέπει το είδωλό του από την όψη που τον συγκινεί» και συμπληρώνει: «ζούμε τη ζωή, που ο καθένας μας οικοδομεί, τις περισσότερες φορές στην ψευδαίσθηση και τη χίμαιρα».
Στις 31/1/2009 βραβευθήκατε από το Γεωργακοπούλειο Πνευματικό Ίδρυμα για το έργο σας. Τι αξία έχουν τα βραβεία για σας, πόση σημασία πρέπει να τους δίνουμε; Κάποιοι λογοτέχνες παίρνοντας μια διάκριση «καβαλάνε καλάμι». Πόσο κακό κάνει η αναξιοκρατική απονομή διπλωμάτων;
Όταν μου έγινε η πρόταση τιμής δίστασα γιατί κανένας δεν αγιάζει στον τόπο του. Ένιωσα όμως μια ηθική ικανοποίηση και τόνισα «ότι δεν τιμάτε τον καπετάνιο αλλά με το πνευματικό του έργο τιμάται η Ηραία και γενικότερα η Αρκαδία, που νοσταλγούσα από τους μακρινούς ωκεανούς». Όπως τονίζει ο Περικλής: «όπου προβάλλονται βραβεία αρετής εκεί αναδείχνονται και άριστοι πολίτες». Ως λαός φαίνεται ότι είμαστε πολύ φειδωλοί στην αναγνώριση και καταξίωση των συνανθρώπων μας που ξεχωρίζουν στην επιστήμη, στα γράμματα, στην τέχνη και σ’ άλλες δραστηριότητες. Αλλά τους τιμούμε αφειδώλευτα κατά τον θάνατον. Έτσι δύσκολα αναγνωρίζουμε την ανωτερότητα του άλλου, την προσφορά του στα κοινά καθότι για την αναγνώριση της υπεροχής του άλλου χρειάζεται ήθος, θυσία του εγωισμού μας. «Μη φθονείτε τους πρωτεύοντες, αλλ’ αμιλλάσθε να εξισωθείτε μαζί τους, αφού γίνετε χρηστοί» υπενθυμίζει ο Ισοκράτης (436-338 π.Χ.). Γι’ αυτό πρέπει να τιμούμε προσωπικότητες του ήθους και του πνεύματος εν ζωή και όχι να μεγεθύνουμε ασημαντότητες περιθωριοποιώντας την ανθρώπινη ποιότητα. Μια ηθική επιβράβευση της κοινωνίας μας στις άξιες πουρναρόρριζες ως ελάχιστος φόρος τιμής. Καθότι «παν γαρ τιμώμενον αύξεται» κατά τον οξυδερκή λόγο του Ιαμβλίχου, που σημαίνει ότι «εκείνος που τιμάται από τους άλλους γίνεται δημιουργικότερος». Αν αξίζεις δεν χρειάζεται να το διαλαλείς. Το μαργαριτάρι όπου και να το βάλεις λάμπει.
Με αφορμή αυτή τη βράβευση επισκεφθήκατε τα Κακουραίικα, το χωριό σας. Πιστεύετε κι εσείς ότι η Ελληνική ύπαιθρος ερημώνει ή βλέπετε σημάδια ανάκαμψης και επιστροφής σ’ αυτήν;
Θυμήθηκα τα παιδικά μου χρόνια τότε που τα Κακουραίικα θέριευαν από την αγροτική και ποιμενική ζωή. Μια ανοιχτοσύνη της φύσης που αγκαλιάζει τους απλοϊκούς Κακουραίους, τους βιοπαλαιστάς με την πλούσια καρδιά, που ριζοκρατούσαν σ’ αυτά τα άγια χώματα. Η γοητεία που απλώνεται από το περιβάλλον του πατρικού μου σπιτιού «την καμάρα του Βαρυγιάννη» με την κληματαριά, η μαγεία της γειτονιάς, οι αναμνήσεις, τα βιώματα φτιάχνουν ένα στοιχείο βαθιά ανθρώπινο, συναισθηματικό, που νιώθεται, βιώνεται αλλά πολύ δύσκολα εκφράζεται με λόγια, ζώντας σαν όνειρο το παρελθόν μου. Παιδικές θύμισες, κρυφή μαγεία, θησαύρισμα της μνήμης. «Το κάθε ελληνικό τοπίο γίνεται κραυγή και χρέος έχεις να την ακούσεις» τονίζει ο Ν. Καζαντζάκης.
Ξημερώματα όλοι στο πόδι για τα χωράφια. Μαζί με τα κοκόρια ξυπνούσαν και οι χωριανοί και τα ζωντανά τους. Άκουγες τα γαυγίσματα των σκύλων, τα μουγκρίσματα των βοδιών, τα βελάσματα των προβάτων, το ποδοβολητό των αλόγων, τις «καλλιφωνίες» των γαϊδάρων ενώ στις αυλές τρεμόσβαιναν τα λυχνάρια και ακούγονταν οι ορμήνιες για το ξεκίνημα, για τις δουλειές της ημέρας. Μόνο οι κότες στο κοτέτσι και το θρεφτάρι (το χοιρινό) μείνανε στις αυλές. Ακούγονταν οι φωνές των ανθρώπων της γης, εκείνων που είχαν μια ψυχή και μια καρδιά, που χτύπαγε κοντά στα ζωντανά και ανάσαινε στα φρέσκα χώματά της, όπου τα ζώα είχαν ψυχή και η φύση μιλούσε με τα σημάδια τους στην ευφορία των καρπών της γης. Ήσαν δεμένοι με τη γη. Η γη δεν ανήκει στον ανθρωπο, ο άνθρωπος ανήκει στη γη. Όλα τα πράγματα είναι αλληλένδετα. Οι άνθρωποι, τα ζωντανά, τα χώματα ποτισμένα με τον ιδρώτα τους. Θυμάμαι τα’ αμπέλια, τον τρύγο, το θέρισμα, τα’ αλώνια, τους νερόμυλους, το Κεφαλόβρυσο, τον Γκολέμη, τον Αλφειό. Ένιωσα να είμαι ένα με τη γη, με τον τόπο μου. Δε ζηλεύει κανείς τις στερήσεις εκείνης της εποχής, δεν βρίσκει όμως την καρδιά των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Αυτή την καρδιά δεν πρόσεξαν οι αρμόδιοι και μαράθηκε, αφήνοντας τα ίχνη του πόνου, του παραπόνου, του αναστεναγμού, τα δάκρυα των απλών ανθρώπων. Η εξοχή έγινε ανάμνηση. Οι πιο παλιές μου αναμνήσεις έχουν τη γεύση της γης, την πάλη των ανθρώπων με την ελληνική ύπαιθρο.
Σήμερα τα χωριά είναι γηροκομεία. Γέροντες χωρικοί χωρίς τα νιάτα. Τρίζουν οι ρίζες του χωριού και δεν βρίσκουν ανταπόκριση! Στους μπαξέδες ζητούνται κηπουροί, σε μία εποχή όπου τα σπίτια έχουν «βουή και ίσκιους». Έχουν τη δική τους ιστορία και οι Αρχαίες Μελαινές περιμένουν τους αρχαιολόγους στα χαλάσματά τους. Και έρχονται κάτι μετανάστριες αλλοδαπές για να εξυπηρετήσουν τα γηρατειά. Έρχονται και οι Αθηναίοι το καλοκαίρι στα καλοχτισμένα σπιτικά τους για να γευτούν τη ζηλευτή ομορφιά αυτού του αξέχαστου τόπου. Ο Σωκράτης έλεγε ότι μόνο έξω στη φύση μπορείς να στοχαστείς και να φιλοσοφήσεις και όχι μέσα στις πολύβουες πολιτείες. Στο κοιμητήριο προσκύνησα και άναψα το καντήλι στα γονικά μου με τη σιωπή και την λαλέουσα απουσία τους. Το κλάμα είναι ο καλύτερος τρόπος να σεβόμαστε τους νεκρούς.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει ένα κύμα ανασφάλειας στον κόσμο. Στις ΗΠΑ άρχισαν αυτοκτονίες και οικογενειακές εκτελέσεις. Πού θα μας οδηγήσει αυτό το «Κραχ»;
Η κρίση που μαστίζει σήμερα όλη την ανθρωπότητα, είναι κρίση του πολιτισμού, κρίση των θεσμών και των αξιών που έχει δημιουργήσει ένα κλίμα αναξιοπιστίας, από την οποία και μόνο, ως συνέπεια προέρχονται όλα όσα σήμερα χαρακτηρίζουμε με τον γενικό όρο «οικονομική κρίση».
Η παγκόσμια οικονομική κρίση οφείλεται στην απληστία του ανθρώπου, η οποία μάλιστα ανήκει στη φύση και συνιστά τη γενεσιουργό αιτία της οικονομίας. Η αγωνία του ανθρώπου ευτελίζεται έτσι σαν αντανάκλαση απλώς ενός οικονομικού αδιεξόδου.
Στα κινέζικα ιδεογράμματα η κρίση αποτελείται από δύο χαρακτήρες. Ο πρώτος σημαίνει κίνδυνος, ενώ ο δεύτερος δυνατότητα, ευκαιρία. Τον πρώτο τον δημιουργήσαμε με την υποβάθμιση των ηθικών αξιών. «Ω τλήμον αρετή», αναφωνεί ο μεγάλος Αριστοτέλης. Η πολιτική υγεία των κοινωνιών εξαρτάται από την αρετή των πολιτών. Ο πολιτισμός της βαρβαρότητας περιφρόνησε τον παράγοντα άνθρωπο, υποβάθμισε τις ανθρωπιστικές αξίες και λάτρεψε μια εκμαυλιστική “θεότητα” το χρήμα, τη θρησκεία του μαμωνισμού, που ταυτίζει την ευτυχία με τον ακόρεστο καταναλωτισμό, την ασύστολη εκμετάλλευση και απάνθρωπη εμπορευματικοποίηση και ηθική εξόντωση του ανθρώπου. Τα χρήματα είναι η αδυναμία της εποχής μας, η «αχίλλειος πτέρνα». Δεν προσθέτουν δύναμη αλλά αναπηρία, είναι η τροχοπέδη του πνεύματος, της έμπνευσης, της δράσης, των ονείρων. Στη θέση της παιδείας η αντιπαιδεία που προάγει την επιρροή του ασυνειδήτου πάνω στον άνθρωπο με ένα τεχνικό πολιτισμό χωρίς ανθρώπινο πρόσωπο., όπου τα αποχαυνωτικά Μέσα Ενημερώσεως έχουν φροντίσει για τον ευτελισμό του ανθρώπου και όχι την αξιοκρατία, σεβασμό στον άλλο και τάξη στην καθημερινή ζωή.
Η ιστορία διδάσκει ότι η ηθική χρεοκοπία των λαών προηγείται πάντοτε της οικονομικής. «Έχουμε υποδουλωθεί στην φιλοχρηματία σε τέτοιο σημείο που ο καθένας μας ξεπουλάει την ψυχή του για το κέρδος χωρίς να εξετάζει από πού προέρχεται.» Χρειάζεται μια επιστροφή του ανθρώπου στον Άνθρωπο επαναφέροντας τις ανθρωπιστικές αξίες στην ορθή ιεράρχηση για να φρενάρουμε αυτό το απάνθρωπο «κραχ» του καταναλωτικού αμοραλισμού με τις αντιφάσεις μιας όλο και πιο κατακερματισμένης και ανασφαλούς κοινωνίας διαβρώνοντας τον ιστό της οικογενείας. Αλλά η ανθρώπινη αγάπη θα ανατρέψει την αντινομία του. «Ο κόσμος είναι αγάπη και ομορφιά» (Νικηφόρος Βρεττάκος). Ο κοινός άνθρωπος καλείται να σηκώσει και πάλι τη συνείδηση του κόσμου για τη σωτηρία του ίδιου του εαυτού του, με την αναζήτηση της αλήθειας που αποτελεί πρότυπο δημιουργικής ζωής. Θα ανανήψει όμως; Ο Αϊνστάιν έλεγε «Η κρίση είναι ευλογημένη γιατί από την κρίση πηγάζει η πρόοδος».
Η Ελλάδα πόσο έχει επηρεαστεί από την κρίση; Η παγκοσμιοποίηση αντί να εκφραστεί ως παγκόσμια πρόοδος και ευημερία έγινε παγκόσμια δυστυχία και πισωγύρισμα;
Η Ελλάδα υπέφερε με τη δική της κρίση από τα δικά της λάθη και τη δική της παράνοια αφού έχει ζήσει μια αδικαιολόγητη παρατεταμένη περίοδο ευδαιμονίας με δανεικά και ήρθε το «τσουνάμι» της παγκοσμιοποίησης για να διαβρώσει ότι κρατιόταν ελληνικό. Η εικόνα της Ελλάδας είναι εικόνα τρομοκρατημένης και πανικόβλητης χώρας που βρίσκεται χωρίς σημεία αναφοράς. Η κρίση ανέδειξε τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα σε ένα κλίμα προϊούσης αποτελμάτωσης όπου ο τόπος μας στενάζει κάτω από τη δικτατορία της μετριότητας, της ιδιοτέλειας και της σκοπιμότητας. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας επέφερε δραστικές αλλαγές στη λειτουργία της δημοκρατίας. Οι οικονομίες των κρατών της γης είναι αλληλένδετες και αλληλεξαρτημένες. Σήμερα κυρίαρχοι του κόσμου καθίστανται οι γιγαντιαίες πολυεθνικές επιχειρήσεις, οι οικονομικοί και χρηματοπιστωτικοί όμιλοι. Σε μια τέτοια κατάσταση η παρεμβατική δυνατότητα του κράτους και των κυβερνήσεων εξασθενεί όλο και περισσότερο, οι δε επιπτώσεις στη δημοκρατία και στους πολίτες είναι σοβαρές και καταλυτικές. Έτσι οδηγούμεθα σε ένα συρρικνωμένο κράτος, σε μια κοινωνική αστάθεια με ένα επικοινωνιακό δυναμισμό με αποτέλεσμα την μεγάλη ελπίδα για το μέλλον να την αντικαταστήσει ο φόβος, η ανησυχία και η απελπισία σε μια κοινωνία με απειράριθμες προκαταλήψεις και ψυχώσεις. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια βάλλεται παντού. Ισοπεδώνουν κάθε αξιοκρατική ιεραρχία και κάθε ποιοτική διάκριση.
Σήμερα η αγορά κυβερνά και η κυβέρνηση διαχειρίζεται (κι αν μπορεί να διαχειρίζεται) γιατί σήμερα λείπουν και τα ηγετικά αναστήματα που έχει ανάγκη ο τόπος. Η παγκοσμιοποίηση αφανίζει την εθνική αγορά, που είναι μια από τις βάσεις της κυριαρχίας του Κράτους – Έθνους. Με τη διαφήμιση και τη παγκόσμια προπαγάνδα μέσω των ΜΜΕ χειραγωγούν έντεχνα τη σκέψη σε πλανητική κλίμακα, αδιαφορώντας για τις ηθικές αρχές και το οικολογικό κόστος, έχοντας δημιουργήσει μια μορφή τυραννίας. Μοιάζει με το μύλο που αλέθει τα πάντα κι εμείς εκόντες άκοντες κουβαλάμε το νερό για την επικράτησή τους. Η Ελλάδα είναι ένα μικρό καράβι που το δέρνουν βοριάδες και νοτιάδες και άνεμοι ανατολικοί και δυτικοί και χρειάζεται πολίτες ψυχωμένους και ελεύθερους.
Η Ελλάδα βρίσκεται σ’ ένα βαγόνι της παγκόσμιας τροχιάς χωρίς να έχει δυναμισμό κοινωνικό, οικονομικό και πνευματικό να αντισταθεί, να φρενάρει την καταναλωτική αλλοτριωμένη κοινωνία της παγκοσμιοποίησης, που «βομβαρδίζεται» νυχθημερόν από τα ΜΜΕ με την καθημερινότητα να αποφλοιώνει τις αρχές μας.
Αλλά με ποιες αντιστάσεις; Όταν διάβρωσαν την παιδεία και τα ελληνικά νιάτα προχωρούν χωρίς οράματα, απογοητευμένα από την κοινωνία και την πολιτεία, που τα προσανατολίζει στον αμοραλισμό και μηδενισμό και όχι στον αστερισμό της δημιουργίας. Η επικοινωνία στις μέρες μας είναι σαν το νερό, πάει παντού και κανείς δεν μπορεί να σταματήσει τη ροή της. Η δύναμη της γνώσης και της επικοινωνίας μπορεί να αγγίξει όλα τα σημεία του πλανήτη. Υπάρχει έντονη απαίτηση για γνώση και αυτή η ισχυρή απαίτηση είναι η ελπίδα της ανθρωπότητας. Η ευημερία ή περιθωριοποίηση μιας χώρας θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά του να παράγει νέα γνώση, να αναπτύξει τεχνολογία με ανθρώπινο πρόσωπο και να καινοτομεί με δρομοδείχτες τις αξίες της ζωής – της διαχρονικής ελληνικής παράδοσης. «Ο μεγάλος πλούτος του έθνους στον 21ο αιώνα είναι οι άνθρωποι και όποιος κατορθώσει να ενεργοποιήσει το δυναμικό τους θα βρεθεί να προπορεύεται» (Μπαράκ Ομπάμα). Ας το προσέξουν οι Έλληνες.
«Χρειαζόμαστε μια παιδεία ηρωισμού και θυσίας» γράφετε σε κάποιο άρθρο σας. Τι διαφυλάττουμε με την παιδεία; Τι διακυβεύουμε με την ημιμάθεια;
Η παιδεία είναι η καλύτερη επένδυση κι όμως λιγοστεύει η ελληνική παιδεία, η παιδεία του έθνους. Οι νέοι διψούν για ιδανικά και εμείς τους προσφέρουμε υλικά αγαθά και καλοπέραση αλλά και ανεργία. Οι νέοι σήμερα περισσότερο από τις ανέσεις χρειάζονται μια πίστη για να γίνουν δυνατοί. Οι νέοι έχουν ανάγκη από «ένα ζευγάρι έστω μεταχειρισμένο ιδανικό» (ΙΨΕΝ). Ο ανθρωπος γερνά από τη στιγμή που θα πάψει να έχει ιδανικά. Η δημιουργία είναι άθλημα και η ελευθερία αγώνισμα. Ο ανήφορος, το αδιάκοπο ανέβασμα είναι το νόημα της όλης ζωής του ανθρώπου. Η τόλμη κλείνει μέσα της τη μεγαλοφυΐα, τη δύναμη και τη μαγεία. Τα νιάτα είναι πλασμένα για ηρωισμό και δημιουργία. Να συνειδητοποιήσουν την αξία της μαθήσεως και της αποκτήσεως γνώσεων. Αν σβήσει σε μια κοινωνία η ετοιμότητα της δημιουργίας σβήνει και κάθε ελπίδα. Η νέα γενιά όμως δεν αποτελείται μόνο από τη μερίδα της παρακμής, την οποία αρέσκονται να μας προβάλουν τα ΜΜΕ, αποτελείται και από νέους ανθρώπους που προσπαθούν να ευδοκιμήσουν και να εστιάσουν έναν καλύτερο κόσμο. Σ’ αυτούς τους νέους πρέπει ν’ ανοίξουμε το δρόμο για τις αληθινά παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας για να προχωρήσουν. Μάλιστα υπάρχει μια άλλη νεολαία που δεν ηττήθηκε από τα όπλα του ευδαιμονισμού, τα κενά σύμβολα της κατανάλωσης αλλά οραματίζεται μια άλλη Ελλάδα, μια άλλη Ευρώπη. Αυτό να προσέξει η πολιτεία με υπευθυνότητα, με τους εκπαιδευτικούς της, τους λειτουργούς της, γιατί υπάρχουν ευτυχώς ακόμη. Γιατί σήμερα «η παιδεία… αντί να διδάξει το πρότυπο του ελευθέρου και παραγωγικού πολίτη έδιωξε τον Άνθρωπο από το Ελληνικό Σχολείο και έβαλε στη θέση του μια αλειτούργητη μηχανή, αφήνοντας την εκπαίδευση κενή από τα υποκείμενά της: το Δάσκαλο και Μαθητή και το διάλογό της χωρίς τον οποίο δεν υπάρχει δοσοληψία παιδείας» (Τάσος Λιγνάδης). Λησμόνησε ότι το ζητούμενο είναι ο νέος άνθρωπος και όχι το ειδικευμένο εργαλείο. Μια ανθρωπιστική παιδεία για να διαμορφώσουμε χαρακτήρες και όχι εκπαίδευση με ημιμάθεια και χωρίς προσανατολισμό στον αγώνα της ζωής. Παιδεία προς τον αστερισμό της δημιουργίας με συνεχή αναζήτηση της αλήθειας που αποτελεί πρότυπο δημιουργικής ζωής. Ας αγκαλιάσουμε τα παιδιά μας, ας σκύψουμε στους προβληματισμούς και τα άγχη τους. Να τους δώσουμε πρότυπα, ιδανικά, ένα όραμα, μια θετική στάση ζωής. Να μάθουν να παλεύουν. Ζωή είναι αγώνας όχι φυγή. Είναι ανήφορος με ανοιχτούς ορίζοντες. Τα νιάτα να αντισταθούν στα σάπια αποστήματα και ο ενθουσιασμός τους να γίνει «νυστέρι» για την εξυγίανση της κοινωνίας για μια επανάσταση πνευματική, για μια καλύτερη κοινωνία, ανθρώπινη. Το φως πάντα θα νικάει το σκοτάδι. «Και μόνο να ζεις στο φως της Ελλάδας αποτελεί μεγίστη δωρεά. Γιατί πέρα από τη δωρεά της ζωής έχει προικιστεί και με τη δωρεά της ουσίας της ζωής, που είναι η ελληνική φύση, η ελληνική γλώσσα, το ελληνικό ήθος, η ελληνική κληρονομιά» (Μίκης Θεοδωράκης).
Η Αρκαδία μας φημίζεται για τους πνευματικούς της ανθρώπους. Που είναι μάλλον απόντες σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς. Ή όχι;
Οι πουρναρόριζες της Αρκαδίας διαχρονικά γαλούχισαν πνευματικούς ανθρώπους, που τίμησαν την Αρκαδία με το Αρκαδικό Ιδεώδες. Τον Αρκαδισμό, την λατρεία της φύσης και εξιδανίκευση της ποιμενικής και αγροτικής ζωής. Το Αρκαδικό Ιδεώδες, η χαρά της ζωής. «Το Αρκάδων Έθνος έχει τινά παρά πάσι τοις Έλλησιν επ’ αρετή φήμην» (Πολύβιος). Οι Αρκάδες φρόντισαν να τοποθετήσουν τη γέννηση αρκετών θεών του Ολύμπου στη χώρα τους. Ο Δίας, ο Ποσειδώνας, η Ήρα, ο Ερμής, ο Ασκληπιός και ο επιχώριος αρκαδικός μέγας Παν, η ψυχή της παρθένας φύσης. Στην αρχαιότητα πίστευαν πως εδώ στον Αρκαδικό χώρο, σταμάτησε η πρώτη πέτρα που κύλισε από το χέρι του Δευκαλίωνα, και στην Αρχαία Λυκόσουρα στήθηκε η πρώτη πολιτεία των ανθρώπων, παρθένα και ήρεμη και λουλουδισμένη σαν τις ανοιξιάτικες βουνοκορφές, που τις πρωτοφιλεί ο ήλιος. Η Αρκαδική Μυθολογία προκαλεί σε όλους τους επιστήμονες κατάπληξη. Από τα χρόνια της προϊστορίας το Αρκαδικό πνεύμα μεταλαμπαδεύτηκε παντού. Το αρκαδικό πνεύμα αναπτύχθηκε πολύ στα ιστορικά χρόνια. Ποιητές, συγγραφείς, νομοθέτες και μουσικοί διαπρέπουν πάνω στα αρκαδικά χώματα. Ο ιστορικός Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης θεωρείται από τους κορυφαίους αρχαίους ιστορικούς. Ο πολύ Βιργίλιος, αποθανάτισε την Αρκαδία, τη χώρα των μύθων, του πνεύματος και της ομορφιάς. Η Αρκαδία θρύλος είχε μεγάλη επίδραση στην περίοδο της Αναγέννησης. Η ανάμνηση της πνευματικής Αρκαδίας συγκινούσε όλο τον πνευματικό κόσμο της Δύσης. Έτσι αναπτύχθηκε το Αρκαδικό Ιδεώδες και ιδρύθηκε η Αρκαδική Ακαδημία και τα μέλη της εκαλούντο «αρκαδικοί ποιμένες». Ο μεγάλος ποιητής Γκαίτε είχε το όνομα «Μεγαλείων». Ο μεγάλος ζωγράφος Πουσσέν εφιλοτέχνησε τον περίφημο πίνακά του «Ποιμένες της Αρκαδίας» οι οποίοι βρίσκονται σ’ έναν τάφο με την επιγραφή «Et in Arkadia ego» (και εγώ στην Αρκαδία γεννήθηκα) που έγινε σύνθημα μιας αναγεννητικής περιόδου των γραμμάτων και τεχνών στη Δυτική Ευρώπη.
«Οι Αρκάδες διέπρεψαν εν τη αρχαιότητι κατά την ανδρεία αυτών … αλλά και διεκρίθησαν και εν τη αρχαιότητι και εν τοις καθ’ ημάς χρόνοις κατ’ εξοχήν και δια την νοημοσύνην αυτών…» τονίζει ο μεγάλος κλασσικός φιλόλογος Γεώργιος Μυστριώτης…
Μεγάλη είναι η προσφορά των πνευματικών ανθρώπων της Αρκαδίας. Ο τόπος μας έχει πάντα ανθρώπους που παράγουν, που δημιουργούν και προσφέρουν πολιτισμικό πλούτο μόνο που κρύβονται στο περιθώριο καθώς στο προσκήνιο μένουν κολλημένοι οι κραυγαλέα ρητορικοί Ελληνάδες. Οι πνευματικοί άνθρωποι δεν λείπουν, με το δικό τους τρόπο προβάλλουν τα προβλήματα του τόπου και τις αρκαδικές παραδόσεις αλλά τα ΜΜΕ τα υποβαθμίζουν και προβάλλουν τους πολιτικούς, τους αθλητές και τους ηθοποιούς.
Αλλά «οι διανοούμενοι οφείλουν να χώσουν τη μύτη τους εκεί που δεν τους σπέρνουν, τονίζει ο Ζαν Πολ Σάρτρ γιατί η λογοτεχνία προσφέρει πάντα κάτι περισσότερο σε σχέση με αυτά που η ζωή μας παραχωρεί».
Οι πνευματικοί άνθρωποι, η ποιότητα, πρέπει να φρενάρει τον διεφθαρμένο θόρυβο για να πάει ο τόπος μπροστά. «Η πραγματική γενναιοδωρία απέναντι στο μέλλον έγκειται στο να προσφέρει τα πάντα στο παρόν» (Α. Καμύ).
Πώς μπορεί το Αρκαδικό Ιδεώδες να εφαρμοστεί στην σύγχρονη ζωή;
Το Αρκαδικό Ιδεώδες εκφράζει τη φυσική και αβίαστη διαβίωση του ανθρώπου μέσα στο φυσικό του περιβάλλον και συμβολίζει την επάνοδο σε εκείνη την ισόρροπη θεώρηση και πρακτική άσκηση του βίου. Συνοψίζει τη φυσική διάθεση του ανθρώπου να ζει σε άμεσο εναγκαλισμό με τη μεγάλη ζωοδότρα μάνα, τη φύση και να εκφράζεται με την ποίηση, το τραγούδι και το χορό, να ασχολείται με τη δημιουργική τέχνη.
Η μεγαλόπρεπη αρκαδική φύση με όλες τις διαβαθμίσεις της απεικονίζεται με κρυσταλλική καθαρότητα στην Αρκαδική Μυθολογία. Από τα παλαιότερα χρόνια το όνομα της Αρκαδίας συνδέθηκε με την ύπαρξη μιας μυθικής και ειδυλλιακής ζωής.
Συστατικό του Αρκαδικού Ιδεώδους πρέπει να θεωρηθεί η χαρά της ζωής με τον εκπολιτισμό και την καλλιτεχνική, την αισθητική και ακόμη την ηθική έξαρση του ανθρώπου με επιδιώξεις, την ειρηνική ύπαρξη και την προστασία του περιβάλλοντος.
Είναι ένας τρόπος ζωής που απαρνηθήκαμε, αφού δεν σεβόμαστε το περιβάλλον, υποτιμούμε τις παραδοσιακές αρχές και τις ανθρωπιστικές αξίες. Ένας λαός που έχει χάσει την παράδοσή του είναι σαν τον άνθρωπο που έχει χαμένο το μνημονικό του και έχει πάθει αμνησία.
Περνάμε μια δύσκολη μεταβατική περίοδο επηρεασμένη από την οικονομική κρίση και την καταναλωτική αλλοτριωμένη κοινωνία. Ο καταναλωτικός άνθρωπος έγινε ατομιστής και θεοποίησε το χρήμα, υποτιμώντας τις αξίες της ζωής και τον Άνθρωπο. Φιλαυτία και όχι φιλαλληλία.
Για να κατανοήσεις το Αρκαδικό Ιδεώδες πρέπει να επισκέπτεσαι την Αρκαδία, να νιώσεις την ενέργεια που έχουν τα χώματα, τα ερείπια των ναών, το βάθος του χρόνου, τη ζωτικότητα που εκπέμπεται.
Το Αρκαδικό Ιδεώδες δεν έχει εμποτίσει την σύγχρονη ζωή. Πρέπει να πατήσουμε τα άγια χώματα της Αρκαδικής γης και να αφουγκραστούμε τον αντίλαλο, την σύριγγα του Αρκαδικού Πάνα και τους φθεγγομένους λίθους, τις αρχαίες πέτρες, τη μυστική μουσική της μνήμης. Να «ακούμε» τη φύση και να μαθαίνουμε γιατί αυτή είναι η ομορφιά της ζωής. Ακόμη να προλάβουμε να μιλήσουμε με τους γέροντες, τους λίγους θεματοφύλακες που κρατούν τις παραδόσεις μας. Χρειάζεται μια εμψύχωση της περιφέρειας, ο προσανατολισμός της νεολαίας προς την παραγωγή, τη δημιουργία και την επιχειρηματικότητα, την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών για να φρενάρουμε την αποδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού της χώρας. Άλλωστε οι άνθρωποι της επαρχίας δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τους αστικοποιημένους συγχωριανούς τους. Κατοικούμε σ’ έναν πανέμορφο τόπο που μέρα με τη μέρα τον μετατρέπουμε σε χωματερή. Μας δόθηκε μια θαυμάσια γλώσσα που καθημερινά όλο και περισσότερο την κακοποιούμε. Παραλάβαμε μια ζηλευτή κληρονομιά και αντί να την ζωντανέψουμε την αποστειρώνουμε και την νεκροτομούμε. Τα παιδιά μας να τα πάμε ν’ αγαπήσουν αυτόν τον όμορφο τόπο κι εμείς μην ξεχάσουμε τα παιδικά μας χρόνια. Έτσι θα αλλάξουμε τρόπο ζωής και θα αγαπήσουμε τις ρίζες μας τις διαχρονικές. Οι θησαυροί αυτοί που κρύβονται μέσα στη γη μας είναι απαράλλακτα συμβόλαια και οι ληξιαρχικές πράξεις που συνδέουν εμάς με τους προγόνους μας και αποδεικνύουν την συνέχεια του Αρκαδισμού και του Ελληνισμού. Ο Ελληνισμός δεν θα ζήσει αν μείνει χωρίς οράματα και ελπίδα.
Η εγκληματικότητα έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις στη χώρα μας την τελευταία 8ετία. Πού οφείλεται η έξαρσή της; Φταίνε οι πολίτες, η αστυνομία, το κράτος; Μήπως η ατιμωρησία οδηγεί στην ασυδοσία;
Αφήσαμε την εγκληματικότητα να καλπάζει κα να δημιουργεί ανασφάλεια στο τόπο μας. Φόβο για τον πολίτη σε μια κατακερματισμένη κοινωνία, σε μια διεφθαρμένη κρατική μηχανή, μια άτολμη αστυνομία και την αδυναμία της κοινωνίας ν’ αντισταθεί στις δυσμενείς επιπτώσεις της οικονομικής ευμάρειας αλλά και της λαθραίας μετανάστευσης ώστε να κλονισθεί ανεπανόρθωτα με την οικονομική κρίση. Ατολμία και αδράνεια στη Κυβέρνηση, ασάφεια και αμφισημία στην Αντιπολίτευση ενώ νόμοι ψηφίζονται και δεν εφαρμόζονται. Βαθιά η κρίση και αιτία η υποβάθμιση των θεσμών και αρχών. Τα ιδανικά μεταπλάστηκαν και η παραδοσιακή ηθική παραχώρησε τη θέση της στο ατομικό συμφέρον και όχι το κοινωνικό ενδιαφέρον. Το κράτος – έθνος επλήγη καίρια και η προσφορά στην ιδέα της πατρίδας εκάμφθη από την διευθυντική διαστρωμάτωση και τρομολαγνεία φρικτή εικοποιία του τρόμου. Η άλωση της ψυχής ενός λαού, οδηγεί ευθέως στον εθνικό θάνατο.
Σήμερα η αρμονία των κοινωνιών έχει διαταραχτεί. Οι ανθρώπινες σχέσεις περνάνε μέσα από ένα συνεχές γιγάντωμα του ανθρώπινου εγωκεντρισμού με κρίση της οικογενείας, κρίση της κοινωνίας, κρίση της πολιτείας. Λείπουν οι γόνιμες συγκρούσεις. Πίσω από κάθε νεαρό εγκληματία βρίσκεται πάντα μια χαλασμένη ή διαλυμένη κοινωνία και οικογένεια.
Φαινόμενα παιδικής πορνογραφίας, παιδοφιλία και άλλες διαστροφές βρίσκονται επίσης στην επικαιρότητα. Τόσο πολύ χάλασε η κοινωνία; Ή μήπως φταίει η οικογένεια γι’ αυτόν τον κατήφορο;
Η οικογένεια είναι το κύτταρο της κοινωνικής ζωής των ανθρώπων. Όταν το κύτταρο είναι άρρωστο όλος ο οργανισμός ασθενεί. Θεμέλιο της κοινωνίας είναι η οικογένεια. Όταν ασθενεί το θεμέλιο και η οικογένεια γκρεμίζεται. Η οικογένεια είναι το πρωτόπλασμα κάθε κοινωνικού οργανισμού όπως τονίζει ο Αριστοτέλης.
«Αφ’ εστίας άρχεσθαι» έλεγαν οι Αρχαίοι. Αυτή η οικογενειακή εστία εθεωρείτο τόσο ιερή και αγία από τους προγόνους μας και τοποθετούνταν στο κέντρο του σπιτιού για να σκορπά το θείο πυρ, τη ζεστασιά της και φύλακάς του λογαριάζεται μια θεά η Εστία. Φαίνεται όμως πως σήμερα σε πολλά σπίτια άρχισε να σβήνει η ιερή φωτιά της και να γίνεται χλιαχόβολη στάχτη.
Στη δομή της οικογένειας, στο τόπο των συγγενικών σχέσεων καθρεφτίζεται η φυσιογνωμία του «πολιτισμού» μιας κοινωνίας. Οι νέες οικονομικές εξελίξεις απομάκρυναν την οικογένεια από την παραδοσιακή λειτουργία της. Οι συνθήκες του βίου έχουν αλλάξει ανεπιστρεπτί.
Η χαλάρωση των ηθών παίζει και αυτή το μέρος της στη χαλάρωση του θεσμού της οικογένειας. Στην ουσία δε ζούμε μια κρίση του θεσμού του γάμου αλλά μια κρίση της κοινωνίας. Οι διαλυμένες οικογένειες έχουν αντίκτυπο στις αθώες παιδικές υπάρξεις, που απροστάτευτα τις εκμεταλλεύονται ασυνείδητοι, προστάτες και έχουν τα φαινόμενα της παιδικής πορνογραφίας, παιδοφιλίας που εξαπλώνεται σαν επιδημία. Αποσαθρώνει το σχολείο και διαβρώνει την κοινωνία, ξεθεμελιώνει την πολιτεία που δυστυχώς στρουθοκαμηλίζει… χωρίς να παραβλέπουμε το μεγάλο σύγχρονο πρόβλημα, το ηλεκτρονικό έγκλημα από το διαδίκτυο διαδίδοντας την πορνογραφία και παιδοφιλία που οδηγεί αρκετούς νέους στην αυτοκτονία. Η σύγχρονη τεχνολογική εξέλιξη της ηλεκτρονικής εποχής έχει και μια άλλη επικίνδυνη όψη, που υποδουλώνει την ψυχή και αλλοτριώνει τον άνθρωπο, προετοιμάζοντας δούλους χωρίς ήθος και αξίες, αδιαφορώντας για την πατρίδα τους. Η χώρα διαλύεται από ηθική και πνευματική σήψη με τη λιμοκτονία της σκέψης.
Ο Λόγος σας έχει απλότητα, αλήθεια, στιγμιότυπα από τη ζωή και οι αναγνώστες απολαμβάνουν τα κείμενά σας. Τα πιο πάνω στοιχεία κάνουν ένα άρθρο ή μια αφήγηση ενδιαφέρουσα και απολαυστική ή χρειάζεται και άλλα συστατικά;
«Ο λόγος είναι ζωή, γι’ αυτό και διαιωνίζεται, όταν είναι τέλεια εκφρασμένος» (Νικηφόρος Βρεττάκος). Βιώματα ζωής είναι ο λόγος μου. Γαλβανίστηκε στις δυσκολίες της ζωής, στην απεραντοσύνη του ωκεανού μιλώντας με τα κύματα, στις φουρτούνες της θάλασσας και της κοινωνίας κοντά σε βιοπαλαιστές, σε διάφορες φυλές με άλλα ήθη και έθιμα, άλλες κοινωνίες, άλλους πολιτισμούς αλλά σε όλους αντίκρυζα τον Άνθρωπο, τον πονεμένο και τον αγκάλιαζα ψυχικά. Ακόμη ξεχώριζα πόνο σε ψεύτικα χαμόγελα, που προσφέρονταν για την επιβίωση της ζωής. Πολλά είδα, πολλά γνώρισα. «Πολλών δ’ ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω· πολλά δ’ ο γ εν πόντων πάθεν άλγεα αν κατά θυμόν» (Όμηρος για τον Οδυσσέα). Η μνήμη είναι το ημερολόγιο της ζωής μας που κουβαλάμε πάντα μαζί μας.
Δύσκολη η ζωή, ο ιδρώτας του ανθρώπου σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου. Αγώνας, πόνος, αδιαφορία, απληστία, εκμετάλλευση, απανθρωπιά, υποκρισία, φαρισαϊσμός αλλά και ανθρωπιά, το μεγαλείο του ανθρώπου στην συμπόνια και την αγάπη, την αληθινή με το πύρωμα της καρδιάς και το άνοιγμα της ψυχής.
Άλλα κείμενά μου σκαλίζουν, ερευνούν την ναυτιλία, την ιστορία, την παράδοση, την κοινωνία και άλλα έχουν πόνο, γράφονται με δάκρυα, που με ταράζουν από αγανάκτηση για το κατάντημα της κοινωνίας, σ’ έναν όμορφο και αξιοζήλευτο τόπο με βαθύρριζο πολιτισμό, που δεν τον εκτιμούμε, τον καταστρέφουμε. Διαλύουμε οικογένειες, διαβρώνουμε την κοινωνία μας, διαφθείρουμε την νεολαία μας. Και φταίμε εμείς όχι οι άλλοι. Όχι δικαιολογίες, είμαστε συνένοχοι γι’ αυτή τη κατάντια. Χρειάζεται υπέρβαση, αλλαγή νοοτροπίας για να σωθεί η Ελληνική ομορφιά. «Πολιτισμένος είναι μονάχα όποιος πιστεύει στην αιωνιότητα του ανθρώπου» (Γ. Σαραντάρης).
Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει μέσα στο άγχος και την ανασφάλεια. Πώς μπορεί να προστατευθεί;
Το άγχος είναι η αρρώστια της εποχής μας. Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει μέσα στην αβεβαιότητα, στην αστάθεια, στην ανασφάλεια. Πιέσεις, συγκινήσεις, αναστατώσεις, κρίσεις, βομβαρδίζουν τον σύγχρονο ανθρωπο. Το αίσθημα της ανασφάλειας εξουσιάζει και τις ψυχές και τα πνεύματα. Η παρουσία ενός κενού μέσα σ’ έναν κόσμο παράλογο και σε μια άφιλη κοινωνία. Η αλλοτρίωση και η αποξένωση του ανθρώπου από τον εαυτό του και τον κόσμο. Η ζωή του σήμερα δεν έχει την σφραγίδα της βεβαιότητας αλλά το στίγμα της αμφιβολίας και της αβεβαιότητας. Το άγχος παραλύει τη σκέψη, διαλύει τη βούληση και στερεί από τον ανθρωπο την ικανότητα για αυτοκυβέρνηση. Τον μεταβάλλει σ’ ένα νευρωτικό πλάσμα, που κινείται σπασμωδικά σύμφωνα με τον ξέφρενο ρυθμό της εποχής. Ζούμε σ’ έναν άφιλο κόσμο. Το αίσθημα της φιλοξενίας έχει συρρικνωθεί. Έτσι καθένας πορεύεται άγνωστος ανάμεσα σε αγνώστους, ένας ακέραιος αριθμός, ολομόναχος. Οι άνθρωποι δεν έχουν την ευκαιρία να κοιταχθούν στα μάτια, να συνομιλήσουν, ν’ ανταλλάξουν μια φιλική χειραψία. Ο άνθρωπος είναι τόσο μόνος ανάμεσα στο πλήθος. Η κατάρρευση των μέχρι σήμερα υφισταμένων ηθικών αξιών επέφερε μια άδεια ζωή χωρίς ιδανικά και ενός βασανιστικού αισθήματος βαθιάς ανίας και απογοήτευσης. Και η απομόνωση κλονίζει προόριζα αξίες απαραίτητες στην ομαλή συμβίωση και προκαλεί νευροψυχικές διαταραχές, που συχνά οδηγούν σε απελπιστικές καταστάσεις. Συνέπεια αυτής της νευρικής κατάστασης είναι ένα σωρό οργανικές αρρώστιες. Σ’ αυτές τις οργανικές αρρώστιες σημαντικό ρόλο παίζει ο ψυχικός παράγοντας, που επηρεάζει το νευρικό μας σύστημα και αδρανοποιεί τις δημιουργικές δυνάμεις. Τα πάντα σε τελευταία ανάλυση είναι θέμα ψυχικής διαθέσεως. Η απαισιοδοξία είναι δηλητήριο και διαλυτήριο της ψυχής. Μόνο αυτός που δεν άφησε να στερέψει μέσα του η πηγή που αναβλύζει βαθιά του, μόνο αυτός μπορεί να βγει νικητής από το άγχος και τη μοναξιά. Να αλλάξουμε τη στάση μας απέναντι στον τρόπο που ζούμε. Να αλλάξουμε τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τους άλλους. «Αν δεν ελπίζεις το ανέλπιστο δεν θα το βρεις.» (Ηράκλειτος)
«Γέμισε με θετικές σκέψεις το μυαλό σου και βγάλε τις αρνητικές, που σε βασανίζουν. Χαμογέλασε έστω κι αν η ζωή δεν σου χαμογελάει και να ελπίζεις πάντοτε. Διασκέδασε τον πόνο σου» προτρέπει ένας ψυχίατρος. Η αυτογνωσία και η αγάπη για τους άλλους βοηθούν να ξεπεράσουμε τη μοναξιά και το άγχος, ακολουθώντας το ρυθμό της φύσης και πίστη σε Εκείνον. Άφησε τα νεύρα σου στο χέρι του θεού και γίνε μια ολοκληρωμένη ψυχοσωματική οντότητα. «Η πιο χαμένη ημέρα είναι εκείνη που δεν γελάσαμε» (Αριστοτέλης), γιατί όπως τονίζει ο νομπελίστας Γ. Σεφέρης «Η ζωή μας κάθε μέρα λιγοστεύει». Γι’ αυτό πρέπει να απολαμβάνουμε τα σύντομα διαλείμματα «φωτός» όποτε υπάρχουν.
Η κατάθλιψη είναι η μάστιγα της εποχής μας. Έχετε γράψει γι’ αυτήν. Πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;
Μάλιστα η φοβερότερη ασθένεια του καιρού μας είναι ο μαρασμός της ψυχής. Το άλγος της ψυχής. Η κατάθλιψη. Μια μάστιγα στη στροφή του αιώνα. Κάθε γενιά φαίνεται να έχει την κατάθλιψη που της αξίζει. Ο Ιπποκράτης έλεγε: οι άνθρωποι θα ‘πρεπε να γνωρίζουν ότι μόνο από το μυαλό προέρχονται οι χαρές, οι απολαύσεις, το γέλιο και τα παιχνίδια, η λύπη, η μελαγχολία και ο θρήνος. Ο Ηγησίας (3ος π.Χ.) υπήρξε ο πρώτος φιλόσοφος της απαισιοδοξίας. Και ο Άρτουρ Σοπενάουερ ο φιλόσοφος της απαισιοδοξίας τονίζει «Κοιλάς κλαυθμώνων είναι η ζωή και δίκην εκκρεμούς κινείται μεταξύ θλίψεων και οδύνης». Ο Άγιος Νείλος παρομοιάζει την κατάθλιψη με «σκουλήκι, που κατατρώγει την καρδιά του ανθρώπου» λέγοντας «λύπη σκώληξ καρδιάς». Και συνεχίζει «όταν η κατάθλιψη καταλάβει την ψυχή του ανθρώπου παραλύει τη ζωντάνια της, την υπομονή της και την σκοτεινιάζει. Η κατάθλιψη είναι εμπόδιο για κάθε κατόρθωμα». Με την κατάθλιψη ο άνθρωπος απομακρύνεται από κάθε καλή συναναστροφή, επιδιώκει τη μόνωση και καταντάει στην απόγνωση παίρνοντας χάπια ευτυχίας. Υπολογίζεται ότι δέκα εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο έχουν πάρει prosac. Τα προβλήματα του αλκοολισμού και της εξάρτησης από τα ναρκωτικά έχουν σχέση με την κατάθλιψη.
Ήδη τριακόσιες χιλιάδες ελληνόπουλα παρουσιάζουν κατάθλιψη, κατάσταση για την οποία ευθύνονται ψυχοκοινωνικοί και βιολογικοί παράγοντες και από τον τρόπο συμπεριφοράς του συγγενικού περιβάλλοντος αλλά και έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ γονέων και παιδιών. Αλίμονο στα παιδιά του 21ου αιώνα που οι γονείς δεν φρόντισαν να τα μάθουν στις κακουχίες και στις αντίξοες περιστάσεις. Αργά ή γρήγορα θα πάθουν άγχος, μελαγχολία, κατάθλιψη.
«Η ανησυχία θα ‘πρεπε να μας οδηγεί σε δράση κι όχι στην κατάθλιψη» (Κάρεν Χόλνεϋ, ψυχαναλύτρια). Ο καταθλιπτικός αντιλαμβάνεται τον κόσμο χωρίς ευχαρίστηση με παραμορφωτικούς φακούς. Νιώθει άχρηστος, ανάξιος. Δυστυχώς ζούμε σε μια εποχή προϊούσης παρακμής με την αναβίωση του Καρυωτακισμού. Ο σύγχρονος άνθρωπος επαναλαμβάνει τη μελαγχολική κραυγή του τραγικού Νίτσε: Ω μοναξιά, μοναξιά πατρίδα!»
Ο Κομφούκιος τόνιζε: «Αληθινά γενναίος είναι αυτός που δεν απελπίζεται ποτέ». Και ο δικός μας ακαδημαϊκός Μενέλαος Παλλάντιος συνιστά: Μην απελπίζεσαι, πίσω από τα σύννεφα πάντα κάποιος ήλιος περιμένει. Υπάρχει πάντα ομορφιά στη ζωή αρκεί να θελήσεις να τη δεις. «Η τελευταία και οριστική νίκη του Διαβόλου είναι όταν σπείρει σε μια ψυχή την απαισιοδοξία και την απόγνωση (Ιωάννης Χρυσόστομος). Και κλείνω με την Ντενίζ Λεγκύ, γαλλίδα χωρίς πόδια και χέρια. «Βοήθησε τον εαυτό σου. Ο ουρανός θα σε βοηθήσει. Ο πόνος μας βοηθάει ν’ ανακαλύψουμε μέσα μας άγνωστες δυνάμεις που βρίσκονται σε λανθασμένη κατάσταση. Πόνος, ξύπνημα κι ανάσταση ζωής». Χωρίς να αναφέρω τον νομπελίστα φυσικό με την αναπηρική καρέκλα Στήβεν Χώκινγκ, αλλά και τη διάσημη τυφλή και κωφάλαλη Έλεν Κέλλερ που έλεγε «βρήκα τη ζωή τόσο όμορφη».
Τα παλιά χρόνια στα χωριά μας, οι άνθρωποι δεν είχαν τις ανέσεις που έχουμε σήμερα. Ήταν όμως χαρούμενοι, ικανοποιημένοι. Μήπως η ευτυχία βρίσκεται τελικά στα λίγα και καλά ή κάπως ανάμεσα;
Τότε υπήρχαν δυσκολίες διατροφής αλλά οι χωρικοί ζούσαν μ’ αυτά που παρήγαγαν και τους αρκούσαν. Είχαν αυτάρκεια και δεν ένιωθαν ελλείψεις. Ψωμί, γάλα, τυρί, κρέας, λάδι, ελιές, σταφύλια, κρασί, τομάτες, κρεμμύδια, αγγούρια, φασόλια, χόρτα, πεπόνια, καρπούζια, φρούτα. Δική τους παραγωγή. Τραχανά το πρωί, ο Κολοκοτρωνέικος καφές. Μπομπότα, κρεμμύδι, τυρί. Κάνανε το σταυρό τους, δόξαζαν την Παναγιά και τον Άγιό τους και ξεκινούσαν για τη δουλειά τους με τα χαράματα μαζί με τα ζωντανά τους. Και η μάνα με τη νάκα το μωρό της. Και παρηγοριά τα δημοτικά τραγούδια και τα χωρατά με τους γείτονες διασκεδάζοντας τον πόνο τους. Χαμογελούσαν μα και μάλωναν. Και μ’ αυτούς που μάλωναν γίνονταν καλύτεροι φίλοι. Μια μικρή κλειστή κοινότητα όπου όλοι γνώριζαν όλους. Έξω καρδιά, λεβεντιά και φιλότιμο. Γιορτές, πανηγύρια και γάμοι έδιναν μια άλλη ζωντάνια και ζεστασιά στους κατοίκους. Οι γεροντότεροι, παππούδες και γιαγιάδες είχαν μεγάλο σεβασμό και οι συμβουλές τους εισακούοντο στην πατριαρχική οικογένεια. Εφημερίδες το κουτσομπολιό στη βρύση και τα καφενεία για τους άντρες. Γεννοβολούσαν μπόλικα παιδιά και το ‘χαν καμάρι όταν ξεπερνούσαν τα δέκα. Ο Θεός τα ‘δινε και μερικά τα ‘παιρνε με την ελονοσία που δεν βοηθούσε το κινίνο. Κλάματα και παιχνίδια ξεσήκωναν τη γειτονιά. Άλλα στο σχολείο κι άλλα στα χτήματα και τα πρόβατα. Βιοπάλη, αγώνας για τη ζωή. Φτώχεια και δυστυχία χωρίς άγχος. Πολυμελής οικογένεια και σεβασμό στους γέροντες. Συμβουλή του παππού και στοργή από τη γιαγιά στα εγγόνια με όμορφα παραμύθια. Μια ζεστή οικογένεια. Συμπαράσταση στον γείτονα και στη χαρά και στη λύπη. Στο θάνατο σταματούσαν τις εργασίες κι όλοι συμπονούσαν στη κηδεία και μοιρολογούσαν. Η απομάκρυνση των ανθρώπων από τις παραδόσεις σημαίνει ξέκομμα από τις ρίζες. «Τη ζωή πρέπει να τη ζούμε προς τα εμπρός, αλλά μπορούμε να την καταλάβουμε μόνο προς τα πίσω» (Κίρκεργκορ).
Ο Ευάγγελος Παπανούτσος είχε πει κάποτε επιγραμματικά: «Προοδεύουμε σε τούτο τον αιώνα, μα δεν ευτυχήσαμε. Ο τωρινός άνθρωπος έχει πολλές ανέσεις, πολλά αγαθά μα δεν νιώθει ικανοποιημένος. Ζει στη φτώχεια του πλούτου. Αισθάνεται απομονωμένος και δυστυχισμένος, κυριευμένος από πλήθος ψυχολογικά προβλήματα, παγιδευμένος μέσα σε κοινωνικά αδιέξοδα». Ο τρόπος ζωής του σημερινού ανθρώπου είναι τέτοιος που αντί να συναδελφώνει αντίθετα απωθεί και αποξενώνει. Πραγματικά ο κόσμος μας έχει απανθρωποποιηθεί και η αδιαφορία του ανθρώπου για τον άνθρωπο αγγίζει τα όρια της αναισθησίας.
Ξεχάσαμε το ελληνικό μέτρο και την αυτογνωσία και αντ’ αυτών κυριαρχεί η ύβρις. Ο Επίκτητος είχε προειδοποιήσει ότι έτσι και υπερβείς το μέτρο δεν υπάρχει πια κανένας φραγμός («του γαρ άπαξ υπέρ το μέτρον όρος ουδείς εστίν»). Όποιος ξεπερνά το μέτρο πρέπει να τιμωρηθεί από τις Ερινύες ως υβριστής.
Ο καταναλωτικός άνθρωπος έχασε το μέτρο και περιφρόνησε την ελληνική παράδοση παρασυρμένος από την διαφήμιση και την απληστία χωρίς αρχές και αξίες.
«Τα υπερβολικά δεν μπορούν να κάνουν τους ανθρώπους ευτυχισμένους» (Ευριπίδης). Και ο συντομότερος δρόμος προς την ευτυχία είναι η ολιγάρκεια (Φραγκλίνος).
Έχετε ζήσει μια γόνιμη ζωή. Αν σας ζητούσα να μου την περιγράψετε με δύο λόγια σαν να διηγείστε την πορεία ενός ταξιδιού σας, σε ποιους σταθμούς (λιμάνια) ρίξατε άγκυρα και σε ποιες θάλασσες πλεύσατε;
Ακόμη δεν το πιστεύω, ο Καπετάν Νικόλας από τα κατσάβραχα της Γορτυνίας να διασχίσει τους ωκεανούς (Ατλαντικό, Ειρηνικό, Ινδικό) με ποντοπόρα πλοία και να γευτεί την αλμύρα της θάλασσας με τις φουρτούνες της και τις ομίχλες της. (Βαλτική και Μαύρη θάλασσα, Μεσόγειο, Περσικό Κόλπο και Λίμνες του Καναδά). Το πέρασμα από το Σουέζ, τη διέλευση από τον Παναμά, το Γιβραλτάρ και τη Σιγκαπούρη. Το Σινικό Τείχος και την Πλατεία Τιεν Αμεν του Πεκίνου. Το Πύργο του Τόκυο και το χιονισμένο Φουτζιγιάμα, το ιερό βουνό των Ιαπώνων. Την Καλκούτα με τους Ινδικούς ναούς. Το Καράτσι με τους μουσουλμανικούς ναούς, την Μανίλα, τη Τζακάρτα, το Ντούρμπαν με τους Ζουλού, τη Καζαμπλάνκα, την Τακοράντι, την Κούβα, τα λιμάνια της Αυστραλίας με τις Ελληνικές κοινότητες, την Λατινική Αμερική, τις Η.Π.Α. το Μεξικό και τον Καναδά, χαράσσοντας το προσωπικό μονοπάτι της ζωής μου. Οι ωκεανοί είναι πηγή πολιτισμού, ένα σημείο όπου οι άνθρωποι μπορούν να ξαναενωθούν. Η θάλασσα είναι ένα στοιχείο που δεν χωρίζει αλλά ενώνει τους ανθρώπους. Ενδιαφέροντα είναι τα μικρά άγνωστα λιμανάκια, που πανηγύριζαν τον ερχομό του μεγάλου καραβιού και τιμούσαν την Γαλανόλευκη, τους Έλληνες ναυτικούς, με την ανοιχτή καρδιά και το ζεστό χαμόγελο. Ο καλύτερος πρεσβευτής της διαχρονικής Ελλάδος, που στα μάτια τους καθρεφτιζόταν ο διαχρονικός Οδυσσέας και οι Αργοναύτες. Η Οδύσσεια είναι η Βίβλος του ελληνισμού. Η Ελληνική ιστορία είναι μεγαλύτερη από την ιστορία της Ελλάδος. Η διαχρονική ναυτική παράδοση είναι ο βιωμένο χρόνος που μας δένει με το καράβι, η δική μας μοναδική ταυτότητα. Με αυτή την ιδιαιτερότητα εκφράζουμε την παρουσία μας στα λιμάνια του κόσμου και τους ωκεανούς. Σ’ ένα ταξίδι από το χιονισμένο Κόμπε της Ιαπωνίας και σε 15 ημέρες φόρτωση στη τροπική Ναουρού του Ισημερινού από την παγωμένη αναπνοή στην καψαλισμένη από τον ήλιο δοκιμάζοντας τη σωματική μας αντίδραση στην απότομη κλιματική αλλαγή στα θαλάσσια μονοπάτια των μεγάλων θαλασσοπόρων ατενίζοντας με το βλέμμα μου στο λαμπρό ωκεάνιο οφθαλμό του ορίζοντα, διαδρομή για τη διέλευση του Παναμά προς την Γλασκώβη της Αγγλίας και μετά ξεμπάρκο στο Ρόττερνταμ Ολλανδίας για Ελλάδα. Το πρώτο μου μπάρκο 52 μήνες. Είχα αλλάξει τέσσερεις καπετάνιους! «Η ευτυχία του ταξιδιού είναι όσο βαστάει το ταξίδι» τονίζει ο Κώστας Ουράνης.
Ο Νίκος Κωστάρας τι έχει να πει στους συνανθρώπους του όχι σαν ορμήνια αλλά σαν απόφθεγμα ζωής; Ποιο μήνυμα θα στέλνατε ιδιαίτερα στους νέους, που τόσους κινδύνους έχουν στο δρόμο τους;
Στην εποχή μας, την εποχή του παραλόγου, δεν έχουν πέραση οι ορμήνιες, τις χαρακτηρίζουν «κηρύγματα» μιας άλλης εποχής, αυτά που λέει ο «γέρος» Όχι στα λόγια μας αλλά στο παράδειγμά μας, ίσως να προσέξουν όταν θα ‘χουμε φύγει από τη ζωή.
Από την αρχή διαλέγεις το δρόμο σου. Από τη στιγμή που ήρθες στον κόσμο, μια σκάλα βρίσκεται μπροστά σου, μια σκάλα που εξαρτάται από σένα να την ανέβεις μόνος σου, μη ζητάς την βοήθεια άλλων. Δεν ψηλώνεις τότε, σε ψηλώνουν. Κάθε άνθρωπος έχει το ΝΑΙ και το ΟΧΙ του. Αυτό που μετράει στη ζωή είναι πως αντιμετωπίζεις τα προβλήματα, καθότι η ζωή είναι μια ενόχληση από την ίδια της την αρχή μέχρι το τέλος. Ας το πάρουμε απόφαση: η ζωή είναι δική μας υπόθεση και επιλογή δική μας. Πρέπει να βάλεις στόχους στη ζωή: να διαλέγεις την κορυφή από το χαντάκι. Το μέσο που εξουσιάζεις και μπορείς ν’ αλλάξεις είναι ο εαυτός σου. Ποτέ ο άλλος. Γι’ αυτό η βελτίωση του καθενός δεν πρέπει να γίνεται συγκριτικά προς κάποιον άλλον αλλά προς τον ίδιο του τον εαυτό. Καθένας μπορεί να βρει μέσα του τη δύναμη. Μέσα μας βρίσκεται μια παντοδύναμη πηγή. Μια ενεργητικότητα πιο δυνατή από χίλιους ήλιους. Αυτός που μετακίνησε το βουνό ήταν ο ίδιος που άρχισε παραμερίζοντας πετραδάκια λέγει μια κινέζικη παροιμία. «Όταν θέλεις κάτι όλο το σύμπαν συνωμοτεί υπέρ σου» (Paulo Coelho). Η μοίρα, το ριζικό είναι κάτι που φτιάχνεται με τα ίδια μας τα χέρια και υπάρχει πάντα ένας δρόμος ανοιχτός. Και να ξέρεις ότι δεν υπάρχει ποτέ ένας μονάχα δρόμος, ένα μόνο ριζικό. Έχεις τη δυνατότητα να φτιάχνεις, να δημιουργείς κάτι άλλο. Μια δίψα για ένα νόημα ζωής. Γιατί ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός.
Η μοίρα ενός ανθρώπου καθορίζεται από αυτά που γίνονται μέσα στο κεφάλι του, όταν αντιμετωπίζει εκείνα που γίνονται έξω από το κεφάλι του συντονίζοντας την εσωτερική με την εξωτερική του ζωή. Στο παιχνίδι της ζωής τα χαρτιά αλλάζουν κάθε στιγμή. Ο άνθρωπος, όσο βρίσκεται στη ζωή, μπορεί πάντοτε να δημιουργεί ακόμα και μες τα συντρίμμια. «Σκοπός τελικός είναι ο ίδιος ο αγώνας, αφού ο ανήφορος δεν έχει τέλος» τονίζει ο μεγάλος Ν. Καζαντζάκης.
Η ζωή παίρνει αξία όταν είναι μια ορειβασία και έχει χάρη όταν σαν σύνθημά της έχει το: πάντα ψηλότερα να ανεβαίνουμε, πάντα μακρύτερα να κοιτάζουμε. Να μην κοιμάσαι αγκαλιά με την ήττα. Αυτό που έχει σημασία στη ζωή είναι να μην είσαι ποτέ ικανοποιημένος: να ψάχνεις αδιάκοπα, ν’ ανανεώνεσαι αδιάκοπα, ν’ ανεβαίνεις αδιάκοπα γιατί στη ζωή, είτε το θέλουμε είτε όχι, δίνουμε εξετάσεις. Να αναζητείς και να δοκιμάζεις νέες ιδέες γιατί αυτές είναι αυριανές πηγές πλούτου. Καμία σημαία δεν κυματίζει αν δεν φυσάει άνεμος. Και κανείς δεν δημιουργεί αν δεν έχει ν’ αντιμετωπίσει εμπόδια. Η ζωή είναι τέχνη. Με τα ίδια υλικά άλλοι στηνουν παράδεισο γύρω τους κι άλλοι ανοίγουν κόλαση. Κάθε δημιουργία έχει τους όρους και τους κανόνες του. Να κινείς τα δικά σου νήματα. Μη γίνεσαι θύμα κανενός. Τότε θα μπεις στο δρόμο που οδηγεί στην αυτοκατεύθυνση, την αυτοπειθαρχία και την αυτοπραγμάτωση σε κάθε δεδομένη στιγμή. Μην φεύγεις από τον εαυτό σου. Μέσα σου είναι ο θησαυρός σου. Εντός των τειχών σου ο μύλος της ζωής, προς τον αστερισμό της δημιουργίας. Όπως λέγει ο Παστέρ: «Η ζωή ανάμεσα σε κινδύνους είναι πραγματική ζωή, είναι η μεγάλη ζωή, είναι η ζωή της θυσίας, είναι του παραδείγματος, είναι αυτή που γονιμοποιεί». Γίνε αυτό που είσαι και πίστευε στον εαυτό σου ατενίζοντας τον Εσταυρωμένο.
Σας ευχαριστώ πολύ Ζαχαρούλα για τη δεύτερη συνέντευξη και να είσαι πάντα δημιουργική με πνευματική προσφορά.
Ζαχαρούλα Γαϊτανάκη: Σας ευχαριστώ που απαντήσατε στις ερωτήσεις μου και σας εύχομαι πολλά ακόμη χρόνια δημιουργικής ζωής. Να είστε καλά.
* H Ζαχαρούλα Γαϊτανάκη γράφει στην εφημερίδα "Γορτυνία".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου